7242 sayılı Ceza ve Güvenlik Tedbirlerinin İnfazı Hakkında Kanun ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun, 15.04.2020 tarihinde Resmî Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir. Söz konusu düzenleme ile 16/5/2001 tarihli 4675 sayılı İnfaz Hâkimliği Kanunu, 26/9/2004 tarihli 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu, 4/12/2004 tarihli 5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu, 13/12/2004 tarihli 5275 sayılı Ceza ve Güvenlik Tedbirlerinin İnfazı Hakkında Kanun, 3/7/2005 tarihli 5395 sayılı Çocuk Koruma Kanunu, 3/7/2005 tarihli 5402 sayılı Denetimli Serbestlik Hizmetleri Kanunu, 21/3/2007 tarihli 5607 sayılı Kaçakçılıkla Mücadele Kanunu, 24/2/1983 tarihli 2802 sayılı Hâkimler ve Savcılar Kanunu, 12/4/1991 tarihli 3713 sayılı Terörle Mücadele Kanunu, 6/8/1997 tarihli 4301 sayılı Ceza İnfaz Kurumları İle Tutukevleri İşyurtları Kurumuna İlişkin Bazı Mali Hükümlerin Düzenlenmesi Hakkında Kanun, 2/7/2012 tarihli 6352 sayılı Yargı Hizmetlerinin Etkinleştirilmesi Amacıyla Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılması ve Basın Yayın Yoluyla İşlenen Suçlara İlişkin Dava ve Cezaların Ertelenmesi Hakkında Kanun olmak üzere toplam on bir kanunda değişiklik yapılmıştır. Düzenlemeye ilişkin önemli değişikliklerin ele alınmasında fayda bulunmaktadır.
Müstakil İnfaz Hakimlikleri Kurulacaktır
Tüm infaz işlemleri, kurulacak müstakil infaz hakimlikleri tarafından yapılacaktır. İnfaz hakimliklerinin görev alanı genişletilecek ve verdikleri kararlara yapılan itirazlar Ağır Ceza Mahkemesi tarafından incelenecektir.
Doğrudan Açık Ceza İnfaz Kurumlarında İnfaz
- Kasten işlenen suçlardan toplam 3 yıl veya daha az hapis cezasına mahkûm olanlar,
- Taksirli suçlardan toplam 5 yıl veya daha az hapis cezasına mahkûm olanlar,
- Adli para cezası infaz sürecinde hapis cezasına çevrilenler,
- 2004 sayılı İcra ve İflas Kanunu gereğince tazyik hapsine tabi tutulanlar,
doğrudan açık ceza infaz kurumlarında cezalarını infaz edecektir.
Terör suçları, örgüt kurmak, yönetmek veya üye olmak suçları ile örgüt faaliyeti kapsamında işlenen suçlar ve cinsel dokunulmazlığa karşı işlenen suçlardan mahkûm olanlar ile ikinci kez mükerrerler ve koşullu salıverilme kararının geri alınması nedeniyle cezası aynen infaz edilenler hakkında bu değişiklik uygulanmayacaktır.
İnfaz Kurumlarındaki Disiplin Düzenlemeleri Ağırlaştırılmıştır
İnfaz kurumlarındaki disiplin sorumluluğuna ilişkin hükümler ağırlaştırılmıştır. İnfaz kurumlarına alkol sokmak, alkol kullanmak ve bulundurmak hücreye konulma cezasını gerektiren haller arasına girmiştir.
Koşullu Salıverilme Oranları Bakımından Değişiklik
Hakkında verilmiş olan hürriyeti bağlayıcı cezanın kanunda belirlenen bölümü infaz edilmiş olan hükümlünün, infaz süresince iyi halli olması kaydıyla, mahkûmiyet süresini tamamlamadan cezaevinden salıverilmesi, “koşullu salıverilme” adı verilen infaz hukuku müessesesidir[1].
İnfaz Kanunu’nda yapılan değişiklik ile süreli hapis cezalarının infazında koşullu salıverilme oranı kural olarak 2/3 yerine 1/2 olarak uygulanacaktır. Aşağıda yer verilen istisnai suçlar açısından ise koşullu salıverilme oranı 1/2 yerine 2/3 olarak düzenlenmiştir:
- Kasten öldürme suçlarından süreli hapis cezasına mahkûm olanlar,
- Mağdurun yüzünün sabit değişikliğine neden olacak şekilde neticesi sebebiyle ağırlaşmış yaralama suçundan mahkûm olanlar,
- İşkence, neticesi sebebiyle ağırlaşmış işkence ve eziyet suçlarından süreli hapis cezasına mahkûm olanlar,
- Özel hayata ve hayatın gizli alanına karşı suçlardan mahkûm olanlar,
- TCK m.102/2 hariç olmak üzere cinsel saldırı, ikinci ve üçüncü fıkraları hariç olmak üzere TCK m. 104’de düzenlenen reşit olmayanla cinsel ilişki ve TCK m.105’de düzenlenen cinsel taciz suçlarından süreli hapis cezasına mahkûm olanlar,
- TCK m.102, 103, 104 ve 105’de düzenlenen cinsel dokunulmazlığa karşı işlenen suçlardan hapis cezasına mahkûm olan çocuklar,
- TCK m.188’de düzenlenen uyuşturucu veya uyarıcı madde imal ve ticareti suçundan hapis cezasına mahkûm olan çocuklar,
- Suç işlemek için örgüt kurma, yönetme veya örgüt faaliyeti çerçevesinde işlenen suçlar ile Terörle Mücadele Kanunu kapsamına giren suçlardan mahkûm olan çocuklar,
- 2937 sayılı Devlet İstihbarat Hizmetleri ve Milli İstihbarat Teşkilatı Kanunu kapsamına giren suçlardan mahkum olanlar,
- Devlet sırlarına karşı suçlar ve casusluk suçlarından süreli hapis cezasına mahkûm olanlar.
Koşullu Salıverilme Kararının Geri Alınması
Değişiklik öncesi, denetim süresi içerisinde kasıtlı yeni bir suç işleyen hükümlünün koşullu salıverilme kararının geri alınması hâlinde hükümlünün sonraki suçu işlediği tarihten itibaren kalan cezasının aynen çektirilmesine karar verilmekte iken, yeni düzenleme ile hükümlünün denetim süresi içerisinde işlediği suçtan dolayı mahkûm olduğu hapis cezasının iki katı sürenin infazına karar verilecektir.
Denetimli Serbestlik Tedbirinden Faydalanılması
Denetimli serbestlik tedbirinden faydalanılması için gerekli şartlar;
- Hükümlünün koşullu salıverilmesine bir yıl veya daha az süre kalması,
- İyi halli olması,
- Açık cezaevinde bulunması ya da açık cezaevine ayrılma hakkını kazanması
şeklinde düzenlenmiştir.
Bir Defaya Mahsus Üç Yıllık Denetim Süresi
Düzenlemede yer alan istisnai suçlar (terör suçları, uyuşturucu ticareti suçları, cinsel saldırı ve istismar suçları, kasten öldürme, yüzde sabit iz kalmasına sebebiyet veren kasten yaralama suçu, kadına karşı şiddet, işkence ve eziyet suçları ile özel hayatın gizliliğine ilişkin suçlar) hariç olmak üzere 30/03/2020 tarihine kadar işlenen suçlarda bir yıllık denetimli serbestlik süresi üç yıla çıkarılmıştır.
Sıfır – Altı Yaş Grubu Çocuğu Bulunan Kadın Hükümlüler ile Yetmiş Yaşını Bitiren Hükümlüler Hakkında Denetim Süresi Dört Yıla Çıkarılmıştır
Düzenlemede yer alan istisnai suçlar (terör suçları, uyuşturucu ticareti suçları, cinsel saldırı ve istismar suçları, kasten öldürme, yüzde sabit iz kalmasına sebebiyet veren kasten yaralama suçu, kadına karşı şiddet, işkence ve eziyet suçları ile özel hayatın gizliliğine ilişkin suçlar) hariç olmak üzere 30/03/2020 tarihine kadar işlenen suçlarda sıfır altı yaş grubu çocuğu bulunan kadın hükümlüler ile yetmiş yaşını bitiren hükümlüler hakkında denetim süresi dört yıla çıkarılmıştır.
Açık Cezaevinde Bulunan Hükümlüler ile Denetimli Serbestlik Tedbiri Uygulanan Hükümlüler 31/05/2020 Tarihine Kadar İzinli Sayılmıştır
Koronavirüs önlemleri kapsamında açık cezaevinde bulunan hükümlüler ile denetimli serbestlik tedbiri uygulanan hükümlüler, 31/05/2020 tarihine kadar izinli sayılmıştır. Salgının devam etmesi halinde bu süre; Sağlık Bakanlığı’nın önerisi üzerine, Adalet Bakanlığı tarafından her defasında 2 ayı geçmemek üzere 3 kez uzatılabilecektir.
Özel İnfaz Usulleri
Hapis cezalarının hafta sonu, gece veya konutta infazına ilişkin uygulamanın kapsamı genişletilmiştir. Söz konusu usuldeki altı aylık sınır, kasıtlı suçlar bakımından bir yıl altı aya, ölüme neden olma hariç taksirli suçlar bakımından ise üç yıla çıkarılmıştır. Kadın, çocuk, yaşlılar bakımından konutta infaz usulünün ceza sınırı artırılmıştır.
Konutta infaz usulü; kadın, çocuk ve altmış beş yaşını bitirmiş erkek hükümlüler için bir yıl, yetmiş yaşını bitirmiş hükümlüler için iki yıl, yetmiş beş yaşını bitirmiş hükümlüler için de dört yıl olarak belirlenmiştir.
Terör suçları ile örgüt kurmak, yönetmek veya üye olmak suçlarından ya da örgüt faaliyeti kapsamında işlenen suçlar, cinsel dokunulmazlığa karşı işlenen suçlar, adli para cezasının infaz sürecinde hapis cezasına çevrilmesi, koşullu salıverilme kararının geri alınması nedeniyle cezası aynen infaz edilmesi özel infaz usulleri kapsamı dışında bırakılmıştır.
Hasta Mahkumlara İlişkin Düzenlemeler
Beş yıl veya daha az hapis cezasına mahkûm olan ya da adli para cezası infaz süreci içerisinde hapis cezasına çevrilen hasta veya engelli hükümlüler, Adlî Tıp Kurumunca düzenlenen ya da Adalet Bakanlığınca belirlenen tam teşekküllü hastanelerin sağlık kurullarınca düzenlenip Adlî Tıp Kurumunca onaylanan rapor üzerine cezalarını konutlarında infaz edebileceklerdir. Doğumdan itibaren 6 ay geçen ve toplam 3 yıl veya daha az süreli hapis cezasına mahkûm olan ya da adli para cezası infaz sürecinde hapis cezasına çevrilen kadın hükümlülerin cezasının konutunda çektirilmesine infaz hakimi tarafından karar verilebilecektir.
“İyi Hal” Düzenlemesi
Hükümlülerin tutum ve davranışlarının gözden geçirilmesine ilişkin esaslar yeniden belirlenmiş ve iyi halli olup olmadıklarının tespiti işleyişi geliştirilmiştir. Hükümlülerin iyi hal incelemesi infazın tüm aşamalarında yapılacak olup hükümlüler, cezaevinde bulundukları tüm aşamalarda en geç altı ayda bir değerlendirmeye tabi tutulacaktır. On yılın üzerinde olan cezalar ile terör ve kasten öldürme gibi istisnai suçlardan mahkûm olanların açık cezaevine ayrılmalarına, denetimli serbestlik tedbiri uygulanarak cezaların infazına ve koşullu salıverilmelerine ilişkin değerlendirmeleri, Cumhuriyet savcısının başkanlık edeceği bir kurul tarafından yapılacaktır.
İyi hal ile ilgili yapılan değişiklikler, 01/01/2021 tarihinden itibaren uygulanacaktır. Açık cezaevine ayrılma koşulları yeniden belirlenmiş ve bazı suçlar bakımından infaz hakiminin onayı getirilmiştir.
İnfaza Ara Verilmesine İlişkin Düzenlemeler
- Zorunlu ve ivedî durumlarda; Cumhuriyet başsavcılığının hapis cezasının infazına altı ay ara verebilmesine ilişkin yetkisi, bir yıla çıkarılmıştır.
- Hükümlülerin eş ya da çocuklarının sürekli hastalık veya malullükleri halinde infazlarına ara verilebilmesine imkân tanınmıştır.
- Çocuk ve altmış beş yaşını tamamlamış hükümlüler ile çocuğu bulunan kadın hükümlüler bakımından belirli zaman dilimleri dışında da hediye alabilmeleri imkânı getirilmiştir.
- Açık cezaevinde bulunan hükümlülerin üç günlük mazeret izni, yedi güne çıkarılmıştır.
- Hükümlülerin mazeret iznini kullanabilmeleri için cezaevinde iyi halli olarak geçirilmesi gereken süre, cezanın 1/5’inden 1/10’una indirilmiştir.
Hak Yoksunlukları Müessesesinde Değişiklik
Türk Ceza Kanunu’nun 53. maddesi, belli hakları kullanmaktan yoksun bırakılma müessesesini düzenlemiştir. Değişiklik öncesi, mahkûm olduğu hapis cezası ertelenen veya koşullu salıverilen hükümlünün kendi altsoyu üzerindeki velayet, vesayet ve kayyımlık yetkileri açısından hak yoksunluğunun söz konusu olmayacağı; hapis cezası ertelenen hükümlü hakkında mahkemenin birinci fıkranın (e) bendinde söz konusu edilen hak yoksunluğunun uygulanmamasına karar verilebileceği belirtilmiştir. Söz konusu değişiklik ile denetimli serbestlik tedbiri uygulanarak cezası infaz edilen kişiye de kendi altsoyu üzerindeki velayet, vesayet ve kayyımlık yetkisi tanınmaktadır. Keza bu fıkrada sadece cezası ertelenen hükümlü hakkında öngörülen ve mahkemece izin verilebilecek olan “bir kamu kurumunun veya kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşunun iznine tabi bir meslek veya sanatı, kendi sorumluluğu altında serbest meslek erbabı veya tacir olarak icra etme” yetkisi, denetimli serbestlik tedbiri uygulanarak cezası infaz edilen hükümlü ile koşullu salıverilen hükümlüye de tanınabilecektir.
Bazı Suçların Cezası Artırılmıştır
Türk Ceza Kanunu’nun 86. maddesine eklenen düzenleme ile kasten yaralama suçunun “canavarca bir hisle” işlenmesi, suçun nitelikli halleri arasına alınmıştır. Ancak öğretide söz konusu değişikliğin; temel cezadaki üst sınırın artırılması suretiyle yapılmasının düzenlemenin amacına daha uygun olacağı belirtilmektedir. Zira bu noktada failin saikine ilişkin mahkeme ispat problemi ile karşı karşıya kalacaktır.
Cezasında artırıma gidilen bir diğer suç ise Türk Ceza Kanunu’nun 220. Maddesinde düzenlenen suç işlemek amacıyla örgüt kurma olarak karşımıza çıkmaktadır. Anılan düzenleme ile suç işlemek amacıyla örgüt kuranlar veya yönetenler ile bu amaçla kurulmuş örgüte üye olanların cezasının alt ve üst sınırları artırılmaktadır.
Türk Ceza Kanunu’nun 241. maddesinde düzenlenen tefecilik suçunun cezasının üst sınırı 5 yıldan 6 yıla çıkarılmış ve ayrıca 500 günden 5000 güne kadar adli para cezası düzenlenmiştir. Tefecilik suçunun örgüt faaliyeti çerçevesinde işlenmesi halinde, verilecek ceza bir kat artırılacaktır.
Kaçakçılıkla Mücadele Kanunu’nda Önemli Değişiklikler
Kaçakçılık suçlarında malın değerinin azlığı indirim nedeni olarak kabul edilmiş, eşyanın değerinin hafif olması halinde verilecek cezalar yarısına kadar, pek hafif olması halinde ise üçte birine kadar indirileceği düzenlenmiştir. Anılan kanunda Türk ceza hukukunun ana kanunu olan Türk Ceza Kanunu’nda yer almayan hafif, pek hafif terimlerinin kullanılması eleştirilmektedir[2].
Kovuşturma evresi için etkin pişmanlık imkânı getirilmiştir. Kaçakçılık konusu malın değerinin iki katı paranın devlet hazinesine ödenmesi halinde cezada belirli bir oranda indirim yapılacaktır.
Sonuç
7242 sayılı Kanun ile ceza infaz kurumlarında geçirilmesi gereken süreler ve koşulları belirlenmekle birlikte toplam on bir kanunda esaslı değişiklikler yapılmıştır. Söz konusu değişiklikler; öğretide, eşit seviyede hukuki değeri koruyan ve haksızlık içeriği birbirine yakın olan suçların farklı işlemlere tabi tutulmasının, Anayasadaki eşitlik ve hukuk devleti ilkelerine aykırılık teşkil etmesi sonucunu doğurabileceği yönünden, istisna suçlar kapsamının geniş olması nedeniyle salgının önlenmesi sonucuna ulaşmak adına cezaevindeki doluluğun azalmayacağı yönünden, tutukluların salıverilmesi hususunda bir hüküm içermemesi nedeniyle masumiyet karinesi göz önünde bulundurulduğunda sakıncalar barındırması yönünden, eleştirilmektedir[3].
Dipnotlar
DÖNMEZER, Sulhi/ERMAN, Sahir; Nazari ve Tatbiki Ceza Hukuku, C. III, s. 64. ↩︎
ÖZGENÇ, İzzet/SÖZÜER, Adem/KOCA, Mahmut; “Ceza ve Güvenlik Tedbirlerinin İnfazı Hakkında Kanun ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Teklifi”nin Değerlendirilmesi, s.12. ↩︎
ÖZGENÇ/SÖZÜER/KOCA, s.7 vd.; ŞEN, Ersan/BAŞER BERKÜN, Beyza; “7242 sayılı Ceza İnfaz Kanunu Değişikliği”, https://www.hukukihaber.net/7242-sayili-ceza-infaz-kanunu-degisikligi-makale,7705.html ↩︎
