1. Genel Olarak Anonim Şirketlerde ‘Pay Sahipliği Hakları’
6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu’nda (TTK), anonim şirket pay sahipliği hakları;
- Genel kurula katılma hakkı (m.425),
- Oy hakkı (m.434),
- Bilgi alma ve inceleme hakkı (m.437),
- Özel denetçi atanmasını talep hakkı (m.438),
- Rüçhan (yeni pay almada öncelik) hakkı (m.461),
- Kâr payı (temettü) hakkı (m.509),
- Hazırlık dönemi faizi isteme hakkı (m.510),
- Tasfiye sonucunda kalan bakiyenin dağıtılmasını isteme hakkı (m.543),
- İç kaynaklardan sermaye artırımında bedelsiz pay edinme,
- İşletme/şirket tesislerinden yararlanma hakkı
biçiminde düzenlenmiş bulunmaktadır.
2. Anonim Şirketlerde Oy Hakkı[1]
TTK m.434 uyarınca, ilke olarak pay sahipleri, oy haklarını genel kurulda, paylarının toplam itibarî değeriyle[2]orantılı olarak kullanır. (TTK m.1527’nin beşinci fıkrası[3] hükmü saklıdır.) Her pay sahibi sadece bir paya sahip olsa da en az bir oy hakkını haizdir. Şu kadar ki, birden fazla paya sahip olanlara tanınacak oy sayısı esas sözleşmeyle sınırlandırılabilir. Şirketin finansal durumunun düzeltilmesi sırasında payların itibarî değerleri indirilmişse payların indiriminden önceki itibarî değeri üzerinden tanınan oy hakkı korunabilir. [Gümrük ve] Ticaret Bakanlığı halka açık olmayan anonim şirketlerde birikimli oyu[4] bir tebliğle düzenleyebilir.
Oy hakkı, mülga 6762 sayılı TTK’dan değişik bir sisteme bağlanmıştır:
-
Oy hakkının genel kurulda kullanılmasına ilişkin emredici kural korunmuş, ancak bu kural TTK m.1527 ile yumuşatılmıştır. TTK oy hakkının m.1527’de öngörülen şartlarla ve bir tüzük bağlamında elektronik ortamda, yani online kullanılmasına da olanak sağlanmıştır.
-
Pay sahibinin oy hakkının paylarının toplam itibarî değeriyle orantılı olarak kullanacağı öngörülmüştür. Böylece oy hakkında mülga 6762 sayılı Kanunun ‘pay’ sisteminden ‘pay sahibinin paylarının toplam itibarî değeri’ sistemine geçilmiştir. Mülga 6762 sayılı Kanun düzeninde itibarî değerden soyutlanmış olarak, her paya en az bir oy hakkı tanınmıştır. Mülga 6762 sayılı Kanun sistemi farklı itibarî değerli payların da bir oy hakkı haiz olması gibi zoraki bir imtiyaza yol açmaktadır.
Pay sahiplerinin, oy haklarını genel kurulda, paylarının toplam itibarî değeriyle orantılı olarak kullanmasına ilişkin hüküm, iki ilke içerir:
Bunlardan ilki, pay sahiplerinin oy haklarını sadece genel kurulda kullanabilecekleri, ikincisi ise pay sahibinin paylarının toplam itibarî değerine göre oy hakkını haiz olabileceğidir, yani oyun pay sahibi temelinde “toplam itibarî değer”e bağlanmasıdır. Diğer yandan, oyun genel kurulda kullanılabileceği emredici bir kuraldır. Emredici kural uyarınca mektupla oy verilmesi mümkün değildir. Bu yolla kullanılan oylar geçersizdir. Buna karşılık, genel kurula elektronik ortamda katılmak ve elektronik ortamda oy vermek mümkündür. Söz konusu sistemde genel kurula ‑elektronik ortamda da - olsa ‘katılma’ olgusu gerçekleştiği için bu ortamda verilen oyun genel kurulda kullanıldığı düşünülebilir.
İkinci ilke bir taraftan ‘oy’un düzenlenmesinde merkeze ‘pay’ı değil, ‘pay sahibi’ni oturtarak dogmatik düzeni oyda pay sahibine bağlamıştır. İkinci kuralın bir sonucu daha vardır. Oy hakkı payın itibarî değerine göre belirlenir. Oy hakkının tanınmasında pay ve dolayısıyla pay sayısı, şirketle iş yapma ve ikincil yüküm miktarı gibi ölçüler esas alınamaz.
Her ‘pay sahibinin en az bir oyu vardır’ başka bir ifadeyle, ‘oysuz pay sahibi olmaz’ ilkesini koymaktadır. Bu ilkeye bağlı kalmak şartı ile oy hakkının pay sahibi temelinde sınırlandırılabilmesine izin verilmiştir. Payların çoğunluğuna sahip olmak, oyların çoğunluğunu haiz olmak sonucunu doğurmayabilir; esas sözleşme bu sonucu önleyebilir.
TTK m.476/3[5] hükmü zora giren bir şirketin finansal durumunun düzeltilmesi amacıyla payların itibarî değerlerinin kanunda öngörülen asgarî değerin altına indirilmesine cevaz vermiştir. Bu hükme dayanılarak payın itibarî değeri indirilmiş olsa bile, indirimden önceki itibarî değerinden oy hakkı sağlar.
Birikimli oyu sadece halka açık anonim şirketlere özgülemenin haklı bir sebebi olmadığı için TTK’da, halka açık olmayan anonim şirketler için de bu kuruma yer verilmiş ve düzenleme yetkisi Ticaret Bakanlığı’na bırakılmıştır.
3. Oy Hakkının Doğumu
Oy hakkı, payın, kanunen veya esas sözleşmeyle belirlenmiş bulunan en az miktarının ödenmesiyle doğar (TTK m.435). Oy hakkı payın taahhüt edilmesiyle değil, kanunda veya esas sözleşmede öngörülen tutarın ödenmesiyle doğar. Pay taahhüdünde bulunanlar ödeme yükümünü yerine getirmedikçe bu paylar için oy kullanamazlar.
4. Oydan Yoksunluk[6]
Pay sahibi kendisi, eşi, alt ve üstsoyu veya bunların ortağı oldukları şahıs şirketleri ya da hâkimiyetleri altındaki sermaye şirketleri ile şirket arasındaki kişisel nitelikte bir işe veya işleme veya herhangi bir yargı kurumu ya da hakemdeki davaya ilişkin olan müzakerelerde oy kullanamaz. Şirket yönetim kurulu üyeleriyle yönetimde görevli imza yetkisini haiz kişiler, yönetim kurulu üyelerinin ibra edilmelerine ilişkin kararlarda kendilerine ait paylardan doğan oy haklarını kullanamaz (TTK m.436).
Oydan yoksunluğa sebebiyet veren hallerin içine, pay sahibinin, karı veya kocasının, alt ve üst soyunun ortağı oldukları şahıs şirketleriyle, hâkimiyetleri altındaki sermaye şirketleri de dâhil edilmiştir. ‘Hâkimiyet altında’ bulunma ise içtihat yolu açık olmak üzere TTK’nın ‘Hâkim ve bağlı şirket’ başlıklı 195’inci maddesinin kıyas yolu ile uygulanması suretiyle belirlenebilir. Hükümdeki ikinci yenilik ‘işlemlerin’ de kapsama alınmaları ve ‘dava’ sözcüğünün açıklığa kavuşturulmasıdır.
| KUTU 1: Limited Şirketler Bakımından ‘Oy Hakkı’ 1) TTK’nın ‘Şirket sözleşmesinde öngörülmeleri şartıyla bağlayıcı olan hükümler’ başlıklı 577’nci maddesinin birinci fıkrasına göre, aşağıdaki kayıtlar, şirket sözleşmesinde öngörüldükleri takdirde bağlayıcı hükümlerdir:(…) e) Belirli veya belirlenebilir ortaklara veto hakkı veya bir genel kurul kararının oylanması sonucunda oyların eşit çıkması hâlinde bazı ortaklara üstün oy hakkı tanıyan hükümler. (…) ı) Genel kurulda karar almaya, oy hakkına ve oy hakkının hesaplanmasına ilişkin kanuni düzenlemeden ayrılan hükümler. (…) 2) Oy hakkı ve hesaplanması Ortakların oy hakkı esas sermaye paylarının itibarî değerine göre hesaplanır. Şirket sözleşmesinde daha yüksek bir tutar öngörülmemişse her yirmibeş Türk Lirası bir oy hakkı verir. Ancak, şirket sözleşmesi ile birden fazla paya sahip ortakların oy hakları sınırlandırılabilir. Ortak, en az bir oy hakkını haizdir. Şirket sözleşmesinde açıkça düzenlenmişse yazılı oy da verilebilir. Şirket sözleşmesi oy hakkını, itibarî değerden bağımsız olarak her esas sermaye payına bir oy hakkı düşecek şekilde de belirleyebilir. Bu hâlde en küçük esas sermaye payının itibarî değeri, diğer esas sermaye paylarının itibarî değerleri toplamının onda birinden az olamaz. Oy hakkının esas sermaye paylarının sayısına göre belirlenmesine ilişkin şirket sözleşmesi hükmü aşağıdaki hâllerde uygulanmaz: a) Denetçilerin seçimi. b) Şirket yönetimi ya da onun bazı bölümlerinin denetimi için özel denetçi seçimi. c) Sorumluluk davası açılması hakkında karar verilmesi. (TTK m.618) 3) Oy hakkından yoksunluk Herhangi bir şekilde şirket yönetimine katılmış bulunanlar, müdürlerin ibralarına ilişkin kararlarda oy kullanamazlar. Şirketin kendi esas sermaye payını iktisabına ilişkin kararlarda, esas sermaye payını devreden ortak oy kullanamaz. Ortağın bağlılık yükümüne veya rekabet yasağına aykırı faaliyetlerde bulunmasını onaylayan kararlarda ilgili ortak oy kullanamaz (TTK m.619). 4) Önemli kararlar Aşağıdaki genel kurul kararları, temsil edilen oyların en az üçte ikisinin ve oy hakkı bulunan esas sermayenin tamamının salt çoğunluğunun bir arada bulunması hâlinde alınabilir: a) Şirket işletme konusunun değiştirilmesi. b) Oyda imtiyazlı esas sermaye paylarının öngörülmesi. c) Esas sermaye paylarının devrinin sınırlandırılması, yasaklanması ya da kolaylaştırılması. d) Esas sermayenin artırılması. e) Rüçhan hakkının sınırlandırılması ya da kaldırılması. f) Şirket merkezinin değiştirilmesi. g) Müdürlerin ve ortakların, bağlılık yükümüne veya rekabet yasağına aykırı faaliyette bulunmalarına genel kurul tarafından onay verilmesi. h) Bir ortağın haklı sebepler dolayısıyla şirketten çıkarılması için mahkemeye başvurulması ve bir ortağın şirket sözleşmesinde öngörülen sebepten dolayı şirketten çıkarılması. ı) Şirketin feshi. Kanunda belli kararların alınabilmesi için ağırlaştırılmış nisap aranıyorsa, bu nisabı daha da ağırlaştıracak şirket sözleşmesi hükümleri, ancak şirket sözleşmesinde öngörülecek çoğunlukla kabul edilebilir. Bir ortağın şirketten çıkarılma sebeplerinin sonradan şirket sözleşmesine konulabilmesine dair sözleşme değişikliği, şirket sermayesini temsil eden tüm ortakların genel kurul toplantısında oy birliği ile karar almasıyla mümkündür (TTK m.621). |
5. Sonuç
Anonim şirketlerde, pay sahiplerinin kişisel hakları arasında sayılan ‘oy hakkı’, şirketin en üst organı durumundaki genel kurulda uygulamasını bulmaktadır. Gerçek veya tüzel kişilerin şirkette pay sahipliği ile birlikte elde ettikleri oy hakkı, yönetim kurulunun belirlenmesi nedeniyle şirkette söz sahibi olunmasını sağlar. Ancak, anonim şirketin yapısı gereği pay sahipliğine istinaden oy hakkı, şirketi yönetme hakkından çok genel kurulda oy kullanarak şirket işleyişine etkide bulunulmasını kapsar.
Anonim şirket genel kurulunda ağırlaştırılmış nisaplar dışında olağan kararlar, toplantıda bulunanların çoğunluğuyla alınır. Bu durumda çoğunluğun isteği doğrultusunda seçilen yönetim kurulu üyeleri ile şirket yönetimi şekillenir. Böylelikle, çoğunluğun dışında kalan kesim, şirket yönetimine etki edememekte ve doğal olarak şirket yönetiminden uzaklaşmaktadır. Ortaya çıkan azlık ve çokluk çatışmasını gidermek için geliştirilen yöntemlerden biri, daha önce yalnızca halka açık anonim şirketler için düzenlenen ancak, 6102 sayılı TTK ile birlikte artık halka açık olmayan anonim şirketler için de düzenlemesi bulunan birikimli oy kullanmadır.
Bu çalışmada, ‘oy hakkı’ kavram, içerik ve esaslar bakımından tüm yönleri ile ele alınmıştır.
| KUTU 2: Oy Hakkı Ve Oyda İmtiyazlı Paylar İle Nama Yazılı Payların Devredilmelerinin Sınırlanması Türk Ticaret Kanununun 434 ve 435’inci maddeleri, anılan Kanunun yayımı tarihinden itibaren onsekiz ay sonra yürürlüğe girer. (Mülga) 6762 sayılı eski Kanun zamanında ve Türk Ticaret Kanununun kabul edilmesinden en az bir yıl önce esas sözleşme hükmü ile bazı pay gruplarına tanınmış olan yönetim kurulu üyeliği için aday gösterme hakkı, Türk Ticaret Kanununun 360’ıncı maddesinin birinci fıkrasındaki sınırı aşsa bile müktesep hak sayılır. Türk Ticaret Kanununun 479’uncu maddesinin birinci fıkrasına aykırı esas sözleşmeler, anılan Kanunun yayımı tarihinden itibaren üç yıl içinde, anılan fıkra hükmüne uygun hâle getirilir. Türk Ticaret Kanununun 479’uncu maddesinin ikinci fıkrasında belirtilen sınırı aşan sayıda oyda imtiyaz öngören esas sözleşme hükümleri, Türk Ticaret Kanununun yayımı tarihinden itibaren üç yıl içinde, anılan fıkraya uyarlanır veya mahkemeden anılan fıkrada öngörülen karar alınır. Türk Ticaret Kanununun 479’uncu maddesinin üçüncü fıkrası, anılan Kanunun yayımı tarihinden itibaren bir yıl sonra uygulanır. Bu maddenin birinci ve üçüncü fıkralarında yapılması şart koşulan sürede gerekli esas sözleşme değişikliklerinin ve uyarlamaların gerçekleştirilmemesi hâlinde, oyda imtiyazı düzenleyen esas sözleşme hükümleri, birinci ve üçüncü fıkralarda belirtilen sürenin dolduğu tarihte kendiliğinden geçersiz hâle gelir ve esas sözleşmede öngörülen oya ilişkin imtiyazların tümü kanunen sona erer. Nama yazılı payların devrini, red sebeplerini göstererek veya göstermeyerek sınırlandırmış bulunan anonim şirketler, Türk Ticaret Kanununun yürürlüğe girdiği tarihten itibaren bir yıl içinde, esas sözleşmelerini değiştirerek, Türk Ticaret Kanununun 492 ilâ 498’inci maddelerine uyarlamak zorundadır; aksi hâlde, bu sürenin dolmasıyla tüm sınırlamalar geçersiz hâle gelir.[Kaynak: Türk Ticaret Kanunun Yürürlüğü ve Uygulama Şekli Hakkında Kanun, m. 28] |
Kaynakça
Makaleler
ÇEKER Mustafa, ‘Anonim Ortaklıklarda Pay Sahiplerinin Yönetime Katılması’, < https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/50155> erişim tarihi 20 Aralık 2020
MORAY Serbay, ‘Türk Ticaret Kanunu’na Göre Anonim Şirketlerde Oy Hakkı’ (2013), E-Yaklaşım 251
Mevzuat ve İnternet Siteleri
Türk Ticaret Kanunu, Kanun Numarası: 6102, Kabul Tarihi: 13.01.2011, RG 14.02.2011/27846
Türk Ticaret Kanunu, Madde Gerekçeleri, Kanun Numarası: 6102
Türk Ticaret Kanunun Yürürlüğü ve Uygulama Şekli Hakkında Kanun, Kanun Numarası: 6103, Kabul Tarihi: 14.01.2011, RG 14.02.2011/27846
Türk Ticaret Kanunu İle Türk Ticaret Kanununun Yürürlüğü ve Uygulama Şekli Hakkında Kanunda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun, Kanun Numarası: 6335, Kabul Tarihi: 26.06.2012, RG 30.06.2012/28339
Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun, Kanun Numarası: 6495, Kabul Tarihi: 12.07.2013, RG 02.08.2013/28726
Anonim Şirketlerde Elektronik Ortamda Yapılacak Genel Kurullara İlişkin Yönetmelik, RG 28.08.20212/28395
Anonim Şirketlerin Genel Kurul Toplantılarının Usul ve Esasları ile Bu Toplantılarda Bulunacak Bakanlık Temsilcileri Hakkında Yönetmelik[7], RG 28.11.2012/28481
Halka Açık Olmayan Anonim Şirketlerin Genel Kurullarında Birikimli Oy Kullanılmasına İlişkin Esaslar Hakkında Tebliğ, RG 29.08.2012/28396
Sermaye Piyasası Kanununa Tabi Anonim Ortaklıkların Genel Kurullarında Birikimli Oy Kullanımına İlişkin Esaslar Hakkında Tebliğ (Seri: IV, No:29 sayılı), RG 18.02.2003/25024
Türk Dil Kurumu Güncel Türkçe Sözlük, < https://sozluk.gov.tr/ > erişim tarihi 20 Aralık 2020
Bu yazıda yer alan görüşler yazarına ait olup çalıştığı kurumu bağlamaz, yazarın çalıştığı kurum veya göreviyle ilişki kurulmak suretiyle kullanılamaz. Yazıdaki tüm hatalar, kusurlar, noksanlıklar ve eksiklikler yazarına aittir.
Dipnotlar
TTK m.433/1 gereğince, oy hakkının kullanılmasına ilişkin sınırlamaları dolanmak veya herhangi bir şekilde etkisiz bırakmak amacıyla, payların veya pay senetlerinin devri ya da pay senetlerinin başkasına verilmesi geçersizdir. TTK m.478/2 hükmüne göre, imtiyaz; kâr payı, tasfiye payı, rüçhan ve oy hakkı gibi haklarda, paya tanınan üstün bir hak veya kanunda öngörülmemiş yeni bir pay sahipliği hakkıdır. Ancak “oyda imtiyaz”, eşit itibarî değerdeki paylara farklı sayıda oy hakkı verilerek tanınabilir. Bir paya en çok onbeş oy hakkı tanınabilir. Bu sınırlama, kurumlaşmanın gerektirdiği veya haklı bir sebebin ispatlandığı durumlarda uygulanmaz. Bu iki hâlde, şirketin merkezinin bulunduğu yerdeki asliye ticaret mahkemesinin, kurumlaşma projesini veya haklı sebebi inceleyip, bunlara bağlı olarak, sınırlamadan istisna edilme kararını vermesi gerekir. Projede yapılacak her değişiklik mahkeme kararına bağlıdır. Kurumsallaşmanın gerçekleşmeyeceğinin anlaşıldığı veya haklı sebebin ortadan kalktığı hâllerde istisna etme kararı mahkeme tarafından geri alınabilir. Oyda imtiyaz; esas sözleşme değişikliği ve ibra ve sorumluluk davası açılmasına ilişkin kararlarda kullanılamaz (TTK m.479).
Diğer taraftan, “***Anonim Şirketlerin Genel Kurul Toplantılarının Usul ve Esasları ile Bu Toplantılarda Bulunacak Bakanlık Temsilcileri Hakkında Yönetmelik***” uyarınca, her pay sahibinin genel kurulda en az bir oy hakkı vardır. Pay sahipleri oy haklarını, paylarının toplam itibarî değeriyle orantılı olarak fiziki veya elektronik ortamda kullanırlar. Ancak her durumda oy hakkının doğabilmesi için, esas sözleşmede daha yüksek bir miktarın ödenmesi öngörülmüşse bunun, öngörülmemişse pay tutarının dörtte birine karşılık gelen miktarın ödenmesi şarttır. TTK’nın 479’uncu maddesinin birinci ve ikinci fıkraları uyarınca esas sözleşme ile paylara oy hakkında imtiyaz tanınmış ise;
a) Esas sözleşme değişikliğinde,
b) Yönetim kurulunun ibrasında ve yönetim kurulu aleyhine sorumluluk davası açılmasında
imtiyazlı oy kullanılamaz. Pay sahiplerinden hiçbiri; kendisi, eşi, alt ve üstsoyu veya bunların ortağı oldukları şahıs şirketleri ya da hâkimiyetleri altındaki sermaye şirketleri ile şirket arasındaki kişisel nitelikte bir işe veya işleme veya herhangi bir yargı kurumu ya da hakemdeki davaya ilişkin olan müzakerelerde oy kullanamaz. Şirket yönetim kurulu üyeleriyle yönetimde görevli imza yetkisini haiz kişiler veya bunların temsilcileri, yönetim kurulu üyelerinin ibra edilmelerine ilişkin kararlarda kendilerine ait paylardan doğan oy haklarını kullanamaz. Ancak anılan kişiler, yönetim kurulu üyesi olmayan diğer pay sahiplerinin oy haklarını temsilen kullanabilirler. Özel mevzuatında, şirket esas sözleşmesinde, iç yönergede yer alan özel hükümler ve genel kurulda alınacak kararlar saklı kalmak kaydıyla, genel kurul toplantısında oylama açık ve el kaldırmak suretiyle yapılır. Elektronik ortamda yapılan genel kurullarda oy kullanımına ilişkin hükümler saklıdır.
“Anonim Şirketlerde Elektronik Ortamda Yapılacak Genel Kurullara İlişkin Yönetmelik” hükümlerine göre, genel kurul toplantılarına elektronik ortamda katılanlar, toplantı başkanının ilgili gündem maddesine ilişkin oylamaya geçildiğini bildirmesinden sonra, oylarını Elektronik Genel Kurul Sistemi (EGKS) üzerinden kullanır. Her gündem maddesinin toplantı başkanının oylamaya geçildiğini bildirmesinden sonra ayrı ayrı oylanması zorunludur. Hak sahibi veya temsilci ilgili gündem maddesine ilişkin olarak verdiği oyu değiştiremez. Oylama sonucu, EGKS üzerinden toplantı başkanına iletilir. Toplantı başkanı bu sonucu ve varsa elektronik ortamda gönderilen muhalefet beyanını tutanağa işletir. ↩︎Türk Dil Kurumu Güncel Türkçe Sözlükte ‘itibari’: Gerçekten öyle olmadığı hâlde öyle sayılan, saymaca, fiktif. ↩︎
TTK’nın 6335 sayılı Kanun’un 35’inci maddesi ile değişik 1527’nci maddesinin beşinci fıkrası şöyledir: “Anonim şirketlerde genel kurullara elektronik ortamda katılma, öneride bulunma, görüş açıklama ve oy verme, fizikî katılmanın ve oy vermenin bütün hukuki sonuçlarını doğurur. Bu hükmün uygulanması esasları [Gümrük ve] Ticaret Bakanlığınca hazırlanan yönetmelikle düzenlenir. Yönetmelikte, genel kurula elektronik ortamda katılmaya ve oy vermeye ilişkin esas sözleşme hükmünün örneği yer alır. Anonim şirketler yönetmelikten aynen aktarılacak olan bu hükümde değişiklik yapamazlar. Yönetmelik ayrıca oyun gerçek sahibi veya temsilcisi tarafından kullanılmasını sağlayan kurallar ile 407’nci maddenin üçüncü fıkrasında öngörülen Bakanlık temsilcilerinin bu hususa ilişkin yetkilerini içerir. Bu yönetmeliğin yürürlüğe girmesi ile birlikte genel kurullara elektronik ortamda katılma ve oy kullanma sisteminin uygulanması pay senetleri borsaya kote edilmiş şirketlerde zorunlu hâle gelir.” ↩︎
“Halka Açık Olmayan Anonim Şirketlerin Genel Kurullarında Birikimli Oy Kullanılmasına İlişkin Esaslar Hakkında Tebliğ” hükümleri özet olarak şöyledir:
Birikimli oyun hesaplanması: Birikimli oy, genel kurula katılan pay sahiplerinin veya temsilcilerinin kullanmaya yetkili olduğu oy sayısının, seçimi yapılacak yönetim kurulu üye sayısı ile çarpılması suretiyle hesaplanır.
Birikimli oyda uygulanacak esaslar: Genel kurulda birikimli oyun kullanılabilmesi için esas sözleşmede;
a) Oy hakkı veren tüm payların sahiplerinin, yönetim kurulu üye seçiminde oylarını bir veya daha fazla aday için birikimli olarak kullanabileceklerine ilişkin açık bir hükmün bulunması,
b) 6102 sayılı Kanunun 360’ncı maddesi uyarınca yönetim kurulunda belirli grupların temsil edilmesine ve/veya yönetim kurulu üyeliğine aday önerme hakkına ilişkin hükümlerin bulunmaması,
c) 6102 sayılı Kanunun 479’uncu maddesi uyarınca paylara oyda imtiyaz tanınmasına ilişkin hükümlerin bulunmaması,
ç) Yönetim kurulu üye sayısının üçten az olmayacak şekilde sabit bir rakam olarak belirlenmiş olması, gerekir.
Birikimli oy kullanacak pay sahiplerinin veya temsilcilerinin, genel kurul tarihinden en az bir gün önce, birikimli oy kullanma isteklerini şirkete yazılı olarak bildirmeleri zorunludur. Genel kurulda birikimli oy yönteminin uygulanması için bir pay sahibinin veya temsilcisinin bildirim yapması yeterlidir. Ancak genel kurulda bütün pay sahiplerince oybirliği ile karar alınmış olması şartıyla bildirim zorunluluğu aranmadan birikimli oy kullanılabilir. Bildirimde bulunulması halinde, yönetim kurulu seçiminde birikimli oy yönteminin uygulanması zorunludur. Birikimli oy kullanma yöntemini kabul eden şirketler genel kurul toplantılarına ilişkin ilanlarda ve internet sitesinde bu yönteme ilişkin açıklamalara yer vermek zorundadır. Gündeminde yönetim kurulu seçimi de bulunan genel kurul toplantılarında, birikimli oy yöntemi ile genel hükümlere göre oy kullanımı birlikte uygulanır. Yönetim kurulu üyelerinin tamamı aynı genel kurulda seçilir. Bu şekilde hesaplanacak birikimli oy sayısı yönetim kurulu seçiminde tek bir aday için veya birden fazla adaya bölünerek kullanılabilir. Oyunu birikimli olarak kullanan kişi oylarını oy dağılımı belirtmeksizin birden fazla aday için kullanmış ise oyların bu adaylara eşit olarak dağıtıldığı kabul edilir. 6102 sayılı Kanunun 363’üncü maddesi anlamında boşalmanın veya 364’üncü maddesine göre görevden almanın meydana gelmesi durumunda; görev süresini tamamlayamayan üye, çoğunluk pay sahibinin olumlu oyu ile seçilmemiş ise, diğer üyeler de görevden alınmış sayılır ve tüm üyeliklere yönelik yeni seçim yapılır. 6102 sayılı Kanunun 363’üncü maddesinin ikinci fıkrası anlamında yönetim kurulu üyeliğinin kendiliğinden sona ermesi suretiyle meydana gelecek boşalma durumunda ve 364’üncü madde anlamındaki görevden almanın, mahkemece kabul edilen haklı bir sebebe dayalı olması durumunda, bu kural uygulanmaz.
Birikimli oyun kullanılma şekli: Birikimli oy, yazılı oy pusulaları ile kullanılır. Bu pusulalarda birikimli oyun dağılımı gösterilir ve oy kullanan kişinin sahip olduğu oy sayısı, adı ve soyadı ile imzası yer alır. Yazılı oy pusulaları genel kurul toplantı başkanına sunulur. Başkan, birikimli kullanılan oy sayısını kontrol etmek ve mükerrer oy kullanılmasını önleyecek tedbirleri almakla yükümlüdür.
Birikimli oyun temsilen kullanılması: Temsil belgesinde birikimli oy kullanımı yönünde bir talimat olmasa dahi, diğer pay sahiplerinin veya temsilcilerinin talebi üzerine genel kurulda birikimli oy kullanılmasının zorunlu olduğu durumlarda temsilci birikimli oy kullanır. Temsil belgesinde temsilciye toplam birikimli oy sayısının dağılımı konusunda özel bir talimat verilmediyse dağılım miktarını temsilci belirler.
Sorumluluk: Bu hükümlere riayet etmeyerek veya başka bir şekilde, yönetim kurulu üyeliği seçimlerinin yapılacağı genel kurul öncesinde veya toplantı sırasında birikimli oy kullanımının etkisini azaltmak amacıyla yapılacak iş ve işlemler nedeniyle yönetim kurulu pay sahiplerine karşı sorumludur.
Diğer yandan, halka açık anonim şirketler bakımından ‘birikimli oy’ konusu, “Sermaye Piyasası Kanununa Tabi Anonim Ortaklıkların Genel Kurullarında Birikimli Oy Kullanımına İlişkin Esaslar Hakkında Tebliğ” ile düzenlenmiştir.
Birikimli oy konusunda ayrıntılı bilgi ve açıklamalar için bkz. Mustafa ÇEKER, ‘Anonim Ortaklıklarda Pay Sahiplerinin Yönetime Katılması’ ↩︎“Zora giren şirketin finansal durumunun iyileştirilmesi amacıyla payın itibarî değeri bir kuruştan fazla olduğu takdirde bir kuruşa kadar indirilebilir.” ↩︎
TTK m.497 uyarınca, Borsaya kote nama yazılı paylar borsada iktisap edildikleri takdirde, paylardan kaynaklanan haklar payların devri ile birlikte devralana geçer. Devralan, şirket tarafından tanınıncaya kadar, paylardan doğan, genel kurula katılma ve oy hakkını ve oy hakkına bağlı diğer hakları kullanamaz. Tüm diğer pay sahipliği haklarının, özellikle rüçhan hakkının kullanılmasında, iktisap eden herhangi bir sınırlamaya tabi değildir. Şirket tarafından henüz tanınmamış bulunan devralanlar, hakların geçmesinden sonra, oy hakkından yoksun pay sahibi olarak pay defterine yazılır. Söz konusu paylar genel kurulda temsil edilemez. Red hukuka aykırı ise şirket, mahkeme kararının kesinleşme tarihinden itibaren, oy hakkını ve buna bağlı hakları tanır. Şirket, kendisine herhangi bir kusurun yükletilemeyeceğini ispat edemediği takdirde, devralanın red nedeniyle uğradığı zararı gidermekle yükümlüdür. ↩︎
Mezkûr Yönetmeliğin adı “Anonim Şirketlerin Genel Kurul Toplantılarının Usul Ve Esasları İle Bu Toplantılarda Bulunacak Gümrük Ve Ticaret Bakanlığı Temsilcileri Hakkında Yönetmelik” iken, 09.10.2020 tarihli ve 31269 sayılı Resmî Gazetede yayımlanan değişiklikle Kaynakçada yer aldığı şekilde değiştirilmiştir. ↩︎
