I. Giriş
7 Temmuz 2022 tarih ve 31889 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan 7416 sayılı Elektronik Ticaretin Düzenlenmesi Hakkında Kanunda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun ile elektronik ticaret sektörünün kurallarını belirleyen temel kanunda köklü değişiklikler gerçekleştirilmiş; sektördeki aktörler için yeni yükümlülükler ve kurallar öngörülmüştür. Kuralların yürürlüğe girmesi açısından kademeli bir uygulama takvimi belirlenmiş olup farklı kurallar için yürürlük tarihleri 2023, 2024 ve 2025 yılının ilk günleri olarak tespit edilmiştir. Yeni kuralların uygulanmasına ilişkin ayrıntılar ise, 29 Aralık 2022 tarih ve 32058 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Elektronik Ticarette Hizmet Sağlayıcı ve Aracı Hizmet Sağlayıcılar Hakkında Yönetmelik (Yeni Yönetmelik) ile belirlenmiştir.
Elektronik ticaret sektörünün hacmi, özellikle son yıllarda dijital olanakların genişlemesi, tüketicilerin kullanım alışkanlıklarının değişmesi ve pandemi sürecinin etkisi gibi nedenlerle katlanarak büyümüştür ve artan bir ivmeyle büyümeye devam etmektedir. Konunun ticari iletişim, hizmet sağlayıcı ve aracı hizmet sağlayıcıların sorumlulukları, elektronik iletişim araçlarıyla yapılan sözleşmeler ile elektronik ticarete ilişkin bilgi verme yükümlülükleri ve uygulanacak yaptırım boyutları, 5 Kasım 2014 tarih ve 29166 sayılı Resmî Gazete'de yayımlanan 6563 sayılı Elektronik Ticaretin Düzenlenmesi Hakkında Kanun (ETDHK) ile hükme bağlanmış; ETDHK’nin 7416 sayılı Kanun ile değişikliğe uğramadan önceki metnine ilişkin uygulama detayları ise 26 Ağustos 2015 tarih ve 29457 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Elektronik Ticarette Hizmet Sağlayıcı ve Aracı Hizmet Sağlayıcılar Hakkında Yönetmelik’te (Eski Yönetmelik) düzenlenmiştir.
Elektronik ticaret, ETDHK’de “fiziki olarak karşı karşıya gelmeksizin, elektronik ortamda gerçekleştirilen çevrim içi iktisadi ve ticari her türlü faaliyet” olarak tanımlanmış ve Kanun’da “alan adları ve elektronik posta adresi dışında, mesleki veya ticari faaliyet kapsamında kazanç sağlamaya yönelik olarak elektronik ticarete ilişkin her türlü iletişim” olarak tanımlanan ticari iletişime ilişkin hükümler de getirilmiştir. Kanunun uygulama detaylarını düzenlemek üzere çıkarılan ilk ikincil mevzuat metni olan Eski Yönetmelik’te, hizmet sağlayıcı ve aracı hizmet sağlayıcıların elektronik ticaret işlemlerinin yapıldığı ağ üzerinde bulundurmakla yükümlü oldukları genel bilgiler, sözleşme öncesinde ve sipariş sürecinde alıcılara sunmaları gereken bilgiler ve elektronik ticaret ile ilgili diğer uygulamalara ilişkin usul ve esaslar hükme bağlanmıştır.
2017 yılında elektronik ticaret uygulamasını yönlendiren ikincil mevzuat hükümlerinin arasına yeni düzenlemeler eklenmiştir. Bu kapsamda Elektronik Ticaret Bilgi Sistemi (ETBİS) ile elektronik ticarette güven damgası uygulamaları başlatılmıştır. 6 Haziran 2017 tarih ve 30088 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Elektronik Ticarette Güven Damgası Hakkında Tebliğ ile aracı hizmet sağlayıcılara Tebliğ’de öngörülen asgari güvenlik ve hizmet kalitesi standartlarını karşılamaları ve talep etmeleri halinde güven damgası tanınmasına ilişkin usul ve esaslar hükme bağlanmıştır. Ayrıca, 11 Ağustos 2017 tarih ve 30151 sayılı Elektronik Ticaret Bilgi Sistemi ve Bildirim Yükümlülükleri Hakkında Tebliğ’de kendilerine ait elektronik ticaret ortamında faaliyet gösteren hizmet sağlayıcılar, aracı hizmet sağlayıcılar ile yurt içinde yerleşik olup yurt içinde elektronik ticaret faaliyetinde bulunmamakla birlikte yurt dışında yerleşik bir aracı hizmet sağlayıcı üzerinden sözleşme yapan veya sipariş alan hizmet sağlayıcılar için ETBİS’e kayıt olma ve faaliyetlerine ilişkin bildirimde bulunma yükümlülüğü getirilmiştir.
ETDHK’de 5 Aralık 2017 tarih ve 30261 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan 7061 sayılı Bazı Vergi Kanunları ile Diğer Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun ile değişiklik gerçekleştirilerek 11. maddeye iki fıkra eklenmiş, Ticaret Bakanlığına elektronik ticaretin gelişiminin izlenebilmesi ve değerlendirilebilmesi amacıyla kamu kurum ve kuruluşları, kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşları ve diğer gerçek veya tüzel kişilerden bilgi isteme yetkisi ile ticari elektronik ileti onaylarının alınmasına ve reddetme hakkının kullanılmasına olanak tanıyan elektronik sistem kurma veya kurdurma yetkisi tanınmıştır. Ayrıca cezai hükümlerin yer aldığı 12. maddeye eklenen bent ile Bakanlıkça istenen bilgilerin verilmemesi yaptırıma bağlanmıştır.
7416 sayılı Kanun, 7061 sayılı Kanun’un getirdiği değişikliklerden farklı olarak kanun düzeyinde radikal değişiklikleri getirmekte ve elektronik ticaret aracı hizmet sağlayıcılar (ETAHS'ler) ile elektronik ticaret hizmet sağlayıcılar (ETHS'ler) arasındaki ilişkileri düzenleyen hükümleri, bunların karşılıklı yükümlülüklerini içermekte ve aktörleri çeşitli ölçütler çevresinde gruplandırarak farklı yükümlülük kategorileri öngörmektedir. Kanun gerekçesi incelendiğinde e-ticaret sektörünün işlem hacmine dair genişlemenin özellikle son yıllarda gösterdiği ivmenin sayılarla ortaya konduğu; ayrıca e-ticaret sektörünün işleyişindeki temel sorunlara değinildiği görülmektedir[1]. Bu sorunlar,
- ETAHS'ler ile ETHS'ler arasındaki sözleşme ilişkisindeki dengenin asimetrik pazar güçleri nedeniyle ETAHS'ler lehine bozulması[2],
- Elektronik ticaret pazar yerleri açısından piyasa yoğunlaşmasının söz konusu olması ve tam rekabet piyasasının koşullarından uzaklaşılması[3]
- ETAHS'lerin kendilerine ait elektronik ticaret pazar yerinde elektronik ticaret hizmeti sağlayarak diğer ETHS'ler ile girdikleri rekabette aracılık hizmeti kapsamında sağladıkları veri ve rekabet güçleri ile ön plana geçmeleri olarak tespit edilmiştir.
Elektronik ticaret katılımcılarını doğrudan etkileyen yeni kurallar bütününün incelenmesi ve kuralların olası etkilerinin belirlenmesi, hızla büyüyen elektronik ticaret sektörünün gidişatının ortaya konulması bakımından yerinde olacaktır.
II. 7416 Sayılı Elektronik Ticaretin Düzenlenmesi Hakkında Kanunda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun
1. Kapsam Dışında Tutulan Aktörler
7416 sayılı Kanun’un 1. maddesi ile Kanunun uygulanmasında ETAHS veya ETHS kabul edilmeyen kişiler belirlenmiştir[4]. Böylece sayılan kişilerin elektronik ortamda gerçekleştirdikleri faaliyetleri elektronik ticaret mevzuatının uygulama alanı dışında tutulmuştur.
2. Eklenen Tanımlar
7416 sayılı Kanun’un 2. maddesi ile ETDHK’nin “Tanımlar” başlıklı 2. maddesine yeni tanımlar eklenmiştir (f bendi ilâ j bendi). Bu kapsamda, elektronik ticaret aracı hizmet sağlayıcı, elektronik ticaret hizmet sağlayıcı, elektronik ticaret ortamı, elektronik ticaret pazar yeri, Elektronik Ticaret Bilgi Sistemi, net işlem hacmi ve ekonomik bütünlük tanımları kanun metnine eklenmiştir.
Yapılan tanım eklemeleri neticesinde, daha önce metinde yer alan “Hizmet sağlayıcı” ve “Aracı hizmet sağlayıcı” tanımlarına ek olarak “Elektronik ticaret aracı hizmet sağlayıcı” ve “Elektronik ticaret hizmet sağlayıcı” tanımları metinde yer almıştır. Değişiklik öncesi metinde yer alan hizmet sağlayıcı “elektronik ticaret faaliyetinde bulunan gerçek ya da tüzel kişiler” olarak ifade edilmişken değişiklik ile eklenen elektronik ticaret hizmet sağlayıcı, “elektronik ticaret pazar yerinde ya da kendine ait elektronik ticaret ortamında mal veya hizmetlerinin teminine yönelik sözleşme yapan ya da sipariş alan hizmet sağlayıcı” olarak belirlenmiştir. Değişiklik öncesi metinde aracı hizmet sağlayıcı, “başkalarına ait iktisadi ve ticari faaliyetlerin yapılmasına elektronik ticaret ortamını sağlayan gerçek ve tüzel kişiler” olarak tanımlanmışken, değişiklik ile eklenen elektronik ticaret aracı hizmet sağlayıcı “Elektronik ticaret pazar yerinde elektronik ticaret hizmet sağlayıcıların mal veya hizmetlerinin teminine yönelik sözleşme yapılmasına ya da sipariş verilmesine imkân sağlayan aracı hizmet sağlayıcı” olarak belirlenmiştir. Yeni eklenen tanımlarda dar anlamda e-ticaret üzerinden hareket edildiği ve değişiklik öncesindeki kavramların ise çok taraflı işlem platformlarından gerçekleştirilen her türlü ticari faaliyet şeklinde tanımlanabilecek geniş anlamda e-ticarete ilişkin olduğu öğretide ifade edilmiştir[5]. Bu tespit, 7416 sayılı Kanun ile değiştirilen ETDHK'nin ek maddeleri ile getirilen yeni yükümlülüklerin dar anlamda e-ticaret aktörlerine yöneldiği, bunun yanı sıra ETDHK'deki bilgilendirme, sipariş, hukuka aykırı içeriğe ilişkin yükümlülükler ile ticari iletişime dair hükümlerin ise geniş anlamda e-ticaret aktörlerine yöneldiği tespitini beraberinde getirmelidir[6].
Değişiklik ile eklenen elektronik ticaret hizmet sağlayıcı ve elektronik ticaret aracı hizmet sağlayıcı tanımlarında geçmesi nedeniyle elektronik ticaret ortamı yeni ğ bendinde, elektronik ticaret pazar yeri h bendinde tanımlanmış; ETBİS sisteminin Elektronik Ticaret Bilgi Sistemi ve Bildirim Yükümlülükleri Hakkında Tebliğ’deki tanımı ı bendi olarak metne eklenmiştir. Net işlem hacmi ve ekonomik bütünlük tanımları ise 7416 sayılı Kanun ile getirilen hükümlerin içeriğinde yer almaları nedeniyle tanımların arasındaki yerini almıştır.
3. Hukuka Aykırı İçeriklere İlişkin Sorumluluk Belirlemesi
ETDHK’nin 9. maddesinde ETAHS'nin ETHS'ler tarafından sunulan içerik ve içeriğe konu mal veya hizmetle ilgili hukuka aykırı hususlardan sorumlu olmadığı, içeriğin hukuka aykırı olduğundan haberdar olunması halinde içeriğin gecikmeksizin yayımdan kaldırılarak hukuka aykırı hususun kamu kurum ve kuruluşlarına bildirileceği hükme bağlanmıştır. Ayrıca 3. fıkrada fikri ve sınai mülkiyet hakkı ihlaline dair bilgi ve belgeye dayanan şikâyet üzerine içeriğin ETAHS tarafından kaldırılacağı, ETHS'nin şikâyetin içeriğinin aksini bilgi ve belgeye dayanarak göstermesi halinde yayının yeniden yayımlanacağı belirlenmiştir. Değişiklik öncesinde ilgili hükümde, aracı hizmet sağlayıcının içerik kontrolü yapmak ve hukuka aykırı faaliyetin söz konusu olup olmadığını araştırmakla yükümlü olmadığının ifade edilmesi ile yetinilmişti.
4. Kişisel Verilerin Korunmasına İlişkin Hükmün Metinden Çıkarılması
7416 sayılı Kanun’la getirilen değişiklik öncesinde, 10. maddede hizmet sağlayıcı ve aracı hizmet sağlayıcının Kanun çerçevesinde yapmış olduğu işlemler nedeniyle elde ettiği kişisel verilerin saklanmasından ve güvenliğinden sorumluluğu ile kişisel verilerin ilgili kişinin onayı olmaksızın üçüncü kişilere iletilemeyeceği ve başka amaçlarla kullanılamayacağı düzenlenmişti. İlgili düzenleme ETDHK metninden çıkarılmıştır. Hizmet sağlayıcı ile aracı hizmet sağlayıcıların kişisel verilere ilişkin sorumlulukları, 6698 Sayılı Kişisel Verilerin Korunması Kanunu kapsamında belirlenecektir.
5. Bakanlık Yetkilerinin Genişletilmesi
Elektronik ticaret, Ticaret Bakanlığının görev ve yetki alanında bulunmaktadır. Bakanlık yetkilerini düzenleyen ETDHK 11. maddesinde 7416 sayılı Kanun ile değişiklikler gerçekleştirilmiştir. Yeni kapsamıyla Bakanlık yetkileri,
- Kanunun uygulanmasını ve elektronik ticaretin gelişimini sağlamaya, etkin ve adil rekabet ortamını korumaya, hizmet sağlayıcı ve aracı hizmet sağlayıcının faaliyetlerine yönelik düzenleme yapma ve aracılık sözleşmesinde yer verilmesi zorunlu unsurları belirleme
- Kanunun uygulanması amacıyla denetim yapma, denetim sonuçlarını açıklama, denetim sırasında özel uzmanlık veya teknik bilgi gerektiren durumlarda bilirkişi görevlendirme, bilirkişinin hak ve yükümlülükleri ile görevlendirilmesine ilişkin usul ve esasları belirleme
- Ticari elektronik ileti onaylarının alınmasına ve reddetme hakkının kullanılmasına imkân tanıyan elektronik sistem kurma ve kurdurma, sistemin kurulması, onayların sisteme aktarılması, saklanması, reddetme hakkının sistem üzerinden kullanılması ve sistemin işleyişine ilişkin diğer usul ve esasları belirleme
- Ticari iletilere ilişkin olarak hizmet sağlayıcılar için ETDHK 3, 4, 5, 6, 7 ve 8. madde hükümlerinde getirilen yükümlülüklerin aracı hizmet sağlayıcılara uygulanmasına ilişkin usul ve esasları belirleme
- Sesli arama ve kısa mesaj yoluyla ticari elektronik ileti gönderen gerçek veya tüzel kişi abone bilgilerini Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumundan alma
- ETDHK’de öngörülen idari para cezalarını verme
- Ek Madde 2’nin 3. fıkrasının b bendine göre hesaplanan tutarın mal ve hizmet sektör ve kategorileri itibarıyla kullanım üst sınırını belirlemedir.
Bakanlıkça denetimle görevlendirilen personelin Bakanlık yetkisine giren hususlarla ilgili olarak her türlü bilgi, belge ve defterleri istemeye, bunları incelemeye ve örneklerini almaya, ilgililerden yazılı ve sözlü bilgi almaya yetkili olduğu da 11. maddede ifade edilmişti. 7416 sayılı Kanun ile bu fıkraya “elektronik ortamda tutulanlar dâhil olmak üzere” ifadesi eklenerek bu ortamdaki bilgi, belge ve defterlerin istenebileceği hükme bağlanmıştır. Hüküm kapsamında, ilgililer istenilen bilgi, belge ve defterler ile elektronik kayıtlarını, bunların örneklerini noksansız ve gerçeğe uygun olarak vermek, yazılı ve sözlü bilgi taleplerini karşılamak ve her türlü yardım ve kolaylığı göstermekle yükümlüdürler.
6. Kanun Kapsamındaki Kayıtların On Yıl Süreyle Saklanması Yükümlülüğü
7416 sayılı Kanun ile aracı hizmet sağlayıcı ve hizmet sağlayıcılara, Kanun kapsamındaki iş ve işlemlerine ilişkin bilgi, belge, defter ve elektronik kayıtlarını, iş veya işlemin gerçekleştiği tarihten itibaren on yıl süreyle saklama yükümlülüğü getirilmiştir (11. madde 3. fıkra).
7. Elektronik Ticarette Haksız Ticari Uygulamalar Düzenlemesi
7416 sayılı Kanun ile getirilen değişiklikler öncesindeki elektronik ticaret mevzuatı hizmet sağlayıcılar ile alıcılar arasındaki ilişkilere odaklanmıştı. 7416 sayılı Kanun ile ETDHK’de yapılan değişikliklerin bir kısmı, aracı hizmet sağlayıcılar ile hizmet sağlayıcılar arasındaki ilişkilerin düzenlenmesi amacına yönelmiştir ve iki taraf için de yükümlülükler getirilerek ilgili kurallar yaptırıma bağlanmıştır. Bu kapsamda, elektronik ticarette haksız ticari uygulamada bulunulamayacağı Ek Madde 1’de belirlenmiştir.
ETDHK Ek Madde 1’in 1. fıkrasında ETAHS'nin, aracılık hizmeti sunduğu ETHS'nin ticari faaliyetlerini önemli ölçüde bozan, makul karar verme yeteneğini azaltan veya belirli bir kararı almaya zorlayarak normal şartlarda taraf olmayacağı bir ticari ilişkinin tarafı olmasına sebep olan uygulamaların haksız olduğu ifade edilmiştir. Hükümde aracılık sözleşmesinde aracı hizmet sağlayıcısının belirleyici gücünü kullanarak aracılık sözleşmesinin içeriğini hizmet sağlayıcısının aleyhine olacak şekilde düzenlemesi ve değiştirmesinin önüne geçilmeye çalışılmaktadır.
Hükümde yer alan ETHS'nin ticari faaliyetlerinin önemli ölçüde bozulması, makul karar verme yeteneğinin azalması ve belirli bir karar almaya zorlanarak normal şartlarda taraf olmayacağı bir ticari ilişkinin tarafı olmasına sebep olunmasının haksız ticari uygulamanın var olduğu sonucuna ulaşılması açısından birikimli olarak mı aranacağı yahut bu koşulların birbirlerine alternatif olarak mı düzenlendiği açık değildir. Nitekim ilk bakışta “ticari faaliyetlerin önemli ölçüde bozulması”, diğer koşulları da kapsayan bir üst başlık görünümü sergilemektedir. Benzer ifadelerin, mevzuatta, 10 Ocak 2015 tarih ve 29232 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Ticari Reklam ve Haksız Ticari Uygulamaları Yönetmeliği’nin 28. maddesindeki tüketici odaklı haksız ticari uygulama açısından kullanıldığı tespit edilmektedir. İlgili Yönetmelik’in 28. maddesinde tüketiciye yönelik bir ticari uygulamanın haksız ticari uygulama olarak nitelendirilmesi için iki unsurun mevcudiyetinin aranacağı belirlenmiştir. Bir uygulamanın mesleki özenin gereklerine uymaması ve ulaştığı ortalama tüketicinin ya da yöneldiği grubun ortalama üyesinin, bir mal veya hizmete ilişkin ekonomik davranış biçimini önemli ölçüde bozması veya bozma ihtimalinin olması durumunda haksız olduğu kabul edilmektedir. Hükmün 2. fıkrasında da tüketiciye yönelik ticari uygulamaların, ortalama tüketicinin bilinçli olarak karar verme yeteneğini azaltarak normal şartlar altında taraf olmayacağı bir tüketici işlemine taraf olmasına yol açması halinde, tüketicilerin ekonomik davranış biçimini önemli ölçüde bozduğunun kabul edileceği ifade edilmiştir. Görüleceği üzere bu hükümde, ortalama tüketicinin bilinçli olarak karar verme yeteneğinin azaltılarak normal şartlar altında taraf olmayacağı bir tüketici işlemine taraf olmasına yol açılması, tüketicilerin ekonomik davranış biçiminin önemli ölçüde bozulması olarak belirlenmiştir. Ancak ETDHK Ek Madde 1 kapsamında aracı hizmet sağlayıcının ticari faaliyetlerinin önemli ölçüde bozulması durumunun varlığının, hükmün getirilme amacı ve formüle edilme tarzı dikkate alındığında, sayılan diğer haller gibi- makul karar verme yeteneğinin azaltılması, belirli bir karar almaya zorlanarak normal şartlarda taraf olmayacağı bir ticari ilişkinin tarafı olmasına sebep olunması- haksız ticari uygulamanın var olduğu sonucuna götüreceği tespit edilmektedir. Bu noktada ticari faaliyetlerin önemli ölçüde bozulduğuna ilişkin ispat yükünün hizmet sağlayıcıda olacağı ve önemlilik ölçütüne ilişkin sınırın somut uyuşmazlıklar kapsamında belirlenmesi gerektiğinin altı çizilmelidir.
2. fıkrada ise bazı uygulamalar sayılarak bunların her durumda haksız ticari uygulama sayılacağı ifade edilmiştir. Dolayısıyla bu hallerin mevcudiyeti halinde hizmet sağlayıcının ticari faaliyetinin önemli ölçüde bozulması, makul karar verme yeteneğinin azalması veya belirli bir karar almaya zorlanarak normal şartlarda taraf olmayacağı bir ticari ilişkinin tarafı olmasına sebep olunması şeklindeki üç koşuldan birinin varlığı aranmayacaktır.
Bu kapsamda taraflar arasında yazılı olarak veya elektronik ortamda bir aracılık sözleşmesi yapılmalı ve ticari ilişkinin koşullarını içeren bu sözleşme açık, anlaşılır ve ETHS tarafından kolay erişilebilir olmalıdır. Sözleşme hükümlerinde hizmet sağlayıcı aleyhine olacak şekilde geçmişe yönelik veya tek taraflı değişiklik yapılamayacağı gibi buna olanak tanıyan hükme de yer verilemez. 7416 sayılı Kanun Geçici Madde 2.2'de Kanunun yürürlüğe girdiği tarihten önce yapılan ve aynı tarihten itibaren altı ay içinde bu Kanuna uygun hâle getirilmeyen aracılık sözleşmelerinin ilgili hükümlerinin geçersiz olacağı belirlenmiştir.
Yine ETAHS ile ETHS arasındaki ilişkileri düzenleyen hükümler de haksız ticari uygulamaları içeren Ek Madde 1.2’den çıkarılabilmektedir. ETAHS tarafından satış fiyatında tek taraflı değişiklik de olmak üzere ETHS'nin kampanyalı mal veya hizmet satışına zorlanması mümkün değildir. Mal veya hizmet satışı karşılığında ETHS'ye yapılması gereken ödemenin de en geç satış bedelinin aracı hizmet sağlayıcının tasarrufuna girdiği ve siparişin alıcıya ulaştığı tarihten itibaren beş gün içinde eksiksiz şekilde yapılması gerekmektedir. Herhangi bir hizmet verilmediği veya verilen hizmetin türü ve hizmet bedelinin tutar ya da oranı aracılık sözleşmesinde belirtilmediği hallerde ETHS'den bedel alınamayacaktır. Aracılık sözleşmesinde herhangi bir nesnel ölçüte yer verilmediği halde ya da kamu kurumlarına veya adli mercilere başvuruda bulunulduğu gerekçesiyle ETHS'nin sıralama ya da tavsiye sisteminde geriye düşürülmesi, ETHS'ye sunulan hizmetin kısıtlanması, askıya alınması veya sonlandırılması da haksız ticari uygulama kabul edilmektedir[7].
8. Elektronik Ticaret Aracı Hizmet Sağlayıcının Yükümlülüklerine İlişkin Belirleme
7416 sayılı Kanun ile ETDHK’de yapılan değişiklikler arasında yer alan en köklü değişikliklerden biri, ETAHS'nin yükümlülüklerine ilişkin belirlemedir. Ek Madde 2'nin 1. fıkrasında tüm ETAHS'ler için yükümlülükler getirilmiş ve ardından takip eden fıkralarda net işlem hacmi ve iptal ve iadeler hariç toplam işlem sayısı üzerinden üçlü bir gruplandırma yapılarak bir üst gruba çıkıldığında alttaki grubun tabi olduğu yükümlülüklerin yanı sıra ek yükümlülüklere tabi olunan bir yükümlülük kademelendirme anlayışı benimsenmiştir. Ayrıca yine bu kısımda ETAHS'nin ekonomik bütünlük içerisinde olduğu aktörlerin de dikkate alındığı tespit edilmektedir.
Gruplandırmaların Yeni Yönetmelik ile orta- büyük ölçekli- çok büyük ölçekli şeklinde adlandırıldığı görülmektedir. Yeni Yönetmelik'te orta ölçekli olduğu belirlenen grup açısından ETAHS'ler ile ETHS'lere ilişkin eşiklerde farklılık bulunmaktadır. Bu ölçekte, ETAHS'ler açısından sadece net işlem hacmi esas alınırken ETHS'ler için diğer gruplara benzer şekilde hem net işlem hacmi hem de iptal ve iadeler hariç işlem sayısı üzerinden eşik belirlenmiştir.
İlgili yükümlülükler oldukça detaylı olduğu için aşağıda yer aldığı şekliyle tablolaştırılmıştır:
| Ek Madde 2.1- Elektronik ticaret aracı hizmet sağlayıcılar için getirilen yükümlülükler | ||||
| KURAL | BENT | AÇIKLAMA | UYUM TAKVİMİ | YÖNETMELİK |
| Kendisinin veya ekonomik bütünlük içinde bulunduğu kişilerin markasını taşıyan ya da marka kullanım hakkını haiz olduğu malları aracılık hizmeti sunduğu elektronik ticaret pazar yerlerinde satışa sunamama, bu malların satışına aracılık edememe, ilgili malların farklı elektronik ticaret ortamında satışa sunulması hâlinde ortamlar arasında erişim imkânı sunamama, birbirinin tanıtımını yapamama | a | Toplam satış hasılatının yarısından fazlasını elektronik ticaret dışındaki satışlardan elde eden kişilerin markasını taşıyan veya marka kullanım hakkını haiz olduğu mallar hakkında uygulanmaz. Ayrıca, dergi ve gazete gibi süreli yayınlar ile kitap ve elektronik kitap okuyucuları hakkında uygulanmaz. | 1.01.2024 | Madde 19 |
| Elektronik ticaret hizmet sağlayıcının 213 sayılı Vergi Usul Kanunu kapsamında düzenlemesi gereken belgelerdeki bilgilere, satışın yapıldığı elektronik ticaret pazar yerinde yer verebilmesine imkân sağlama | b | 1.01.2023 | Madde 33.9 | |
| Elektronik ticaret aracı hizmet sağlayıcı veya elektronik ticaret hizmet sağlayıcının yazılı şekilde ya da elektronik ortamda önceden olumlu irade beyanını almadan bunların ETBİS’e kayıtlı alan adlarının ana unsurunu oluşturan tescilli markalarını kullanarak çevrim içi arama motorlarında pazarlama ve tanıtım faaliyetinde bulunamama | c | 1.01.2023 | Madde 20 | |
| Elektronik ticaret hizmet sağlayıcının tanıtıcı bilgilerini, kendisinden temin ettiği belgeler üzerinden veya ilgili kurumların erişime açık elektronik sistemlerinden doğrulama | ç | 1.01.2023 | Madde 6.3 | |
| Ek Madde 2.2-Bir takvim yılındaki net işlem hacmi on milyar Türk lirasının üzerinde olan elektronik ticaret aracı hizmet sağlayıcılar için YUKARIDAKİ YÜKÜMLÜLÜKLERE EK OLARAK getirilen yükümlülükler (ORTA ÖLÇEKLİ ETAHS) | ||||
| KURAL | BENT | AÇIKLAMA | UYUM TAKVİMİ | YÖNETMELİK |
| Elektronik ticaret hizmet sağlayıcı ve alıcıdan elde ettiği verileri, yalnızca aracılık hizmetlerinin sunulması amacıyla kullanabilme ve aracılık hizmeti sunduğu elektronik ticaret pazar yerleri veya diğer elektronik ticaret ortamlarında elektronik ticaret hizmet sağlayıcılarla rekabet ederken kullanamama | a | Elektronik ticaret aracı hizmet sağlayıcının ekonomik bütünlük içinde bulunduğu kişiler de değerlendirmeye dâhil edilir. | 1.01.2023 (Yönetmelik 35.1.c uyarınca 1.1.2024) | Madde 21.1.a-b |
| Elektronik ticaret hizmet sağlayıcının satışları dolayısıyla elde ettiği verileri bedelsiz taşımasına ve bu veriler ile bunlardan elde ettiği işlenmiş verilere bedelsiz ve etkin şekilde erişim sağlamasına teknik imkân sunma | b | 1.01.2023 (Yönetmelik 35.1.c uyarınca 1.1.2024) | Madde 21.1.c | |
| Net işlem hacmine dâhil edilen elektronik ticaret ortamları hariç olmak üzere, kendine ait elektronik ticaret ortamları arasında erişim imkânı sunamama ve bu ortamlarda birbirinin tanıtımını yapamama | c | Elektronik ticaret aracı hizmet sağlayıcının ekonomik bütünlük içinde bulunduğu kişiler de değerlendirmeye dâhil edilir. | 1.01.2023 | Madde 20.6 |
| Borsada kayden izlenen paylar hariç olmak üzere, şirket ortaklarının yüzde beş ve katlarına ulaşan pay devir veya edinimlerini, bu oranlara ulaşılmasını sağlayan devrin veya edinimin pay defterine işlendiği tarihten itibaren bir ay içinde Bakanlığa bildirme | ç | 1.01.2023 | Madde 22.1.a | |
| Şirket kurması, kurulmuş şirketin paylarını devralması veya bu payları devretmesi hâlinde; kuruluşta kuruluşun ticaret siciline tescilinden, devirde ise devrin pay defterine işlendiği tarihten itibaren bir ay içinde bu işlemleri Bakanlığa bildirme | d | 1.01.2023 | Madde 22.1.b | |
| Sermaye Piyasası Kurulunca 6362 sayılı Kanuna göre yetkilendirilen bağımsız denetim kuruluşunca hazırlanan ve elektronik ticaret aracı hizmet sağlayıcının faaliyetlerini, yönetim ve organizasyon yapısını, mevcut pay sahipleri ve bunların pay oranları ile iştirakleri ve iştirakleri nezdindeki pay oranlarını, ekonomik bütünlük içinde bulunduğu kişi bilgilerini, finansal tablolarını içerecek şekilde finansal durumunu, EK Madde 2.3 (a) ve (b) bentleri ile Ek Madde 4'te belirtilen yükümlülüklere uyumunu ve yönetmelikle belirlenen diğer hususları gösterir denetim raporunu Bakanlıkça belirlenen usul ve esaslara göre Bakanlığa gönderme | e | 1.01.2023 | Madde 23 | |
| Elektronik ticaret hizmet sağlayıcının tanıtıcı bilgilerini, kendisinden temin ettiği belgeler üzerinden veya ilgili kurumların erişime açık elektronik sistemlerinden doğrulama | f | 1.01.2023 | Madde 24 | |
| Ek Madde 2.3- Bir takvim yılındaki net işlem hacmi otuz milyar Türk lirasının ve iptal ve iadeler hariç işlem sayısı yüz bin adedin üzerinde olan elektronik ticaret aracı hizmet sağlayıcılar için YUKARIDAKİ YÜKÜMLÜLÜKLERE EK OLARAK getirilen yükümlülükler (BÜYÜK ÖLÇEKLİ ETAHS) | ||||
| KURAL | BENT | AÇIKLAMA | UYUM TAKVİMİ | YÖNETMELİK |
| Net işlem hacminin aynı takvim yılına ilişkin on iki aylık ortalama Tüketici Fiyat Endeksi değişim oranı uygulanmış tutarının otuz milyar Türk liralık kısmı için bu tutarın yüzde ikisine, otuz milyar Türk lirasının üzerindeki kısmı için ise bu tutarın binde üçüne kadar reklam harcamasını izleyen takvim yılında yapabilme | a | Buna göre hesaplanan tutar, net işlem hacmine dâhil edilen elektronik ticaret aracı hizmet sağlayıcılar ile bunların ekonomik bütünlüğü içinde bulunup elektronik ticaret pazar yerinde faaliyet gösteren elektronik ticaret hizmet sağlayıcıların toplam reklam bütçesini oluşturur. Bu bütçe, elektronik ticaret aracı hizmet sağlayıcı ve elektronik ticaret hizmet sağlayıcılar arasında net işlem hacmine katkıları oranında paylaştırılır ve bir takvim yılının üçer aylık dönemlerinde en fazla dörtte biri oranında kullanılabilir. | 2022 takvim yılına ilişkin net işlem hacimlerine de uygulanmak üzere 1.1.2023 tarihinde | Madde 28 |
| Net işlem hacminin aynı takvim yılına ilişkin on iki aylık ortalama Tüketici Fiyat Endeksi değişim oranı uygulanmış tutarının otuz milyar Türk liralık kısmı için bu tutarın yüzde ikisine, otuz milyar Türk lirasının üzerindeki kısmı için ise bu tutarın binde üçüne kadar promosyon, ödül, puan, kupon, hediye çeki ve benzeri imkânları izleyen takvim yılında sunabilme | b | Buna göre hesaplanan tutar, elektronik ticaret aracı hizmet sağlayıcı ve ekonomik bütünlük içinde bulunduğu kişiler tarafından elektronik ticaret pazar yerindeki alıcı ve elektronik ticaret hizmet sağlayıcılara yapılabilecek toplam indirim bütçesini oluşturur ve bir takvim yılının üçer aylık dönemlerinde en fazla dörtte biri oranında kullanılabilir. Alıcı ve elektronik ticaret hizmet sağlayıcı adına katlanılan maliyetler ile bunlara sağlanan ekonomik menfaatler de bu kapsamda değerlendirilir. Bakanlık, bu bende göre hesaplanan tutarın mal ve hizmet sektör ve kategorileri itibarıyla kullanım üst sınırını belirlemeye yetkilidir. | 2022 takvim yılına ilişkin net işlem hacimlerine de uygulanmak üzere 1.1.2023 tarihinde | Madde 29 |
| Elektronik ticaret hizmet sağlayıcının ticari ilişkilerini, alternatif kanallardan aynı ya da farklı fiyattan mal veya hizmet sunmasını ya da reklam yapmasını kısıtlayamama, herhangi bir kişiden mal veya hizmet teminine zorlayamama ve buna imkân sağlayan herhangi bir hükme aracılık sözleşmesinde yer verememe | c | 1.01.2023 | Madde 11.6 | |
| Ek Madde 2.4- Bir takvim yılındaki net işlem hacmi altmış milyar Türk lirasının ve iptal ve iadeler hariç işlem sayısı yüz bin adedin üzerinde olan elektronik ticaret aracı hizmet sağlayıcılar için YUKARIDAKİ YÜKÜMLÜLÜKLERE EK OLARAK getirilen yükümlülükler (ÇOK BÜYÜK ÖLÇEKLİ ETAHS) | ||||
| KURAL | BENT | AÇIKLAMA | UYUM TAKVİMİ | YÖNETMELİK |
| Aracılık hizmeti sunduğu elektronik ticaret pazar yerlerinde, 5464 sayılı Banka Kartları ve Kredi Kartları Kanunu kapsamında kredi kartıyla yapılan kredili ödeme işlemleri ile diğer ödeme işlemleri hariç olmak üzere, ekonomik bütünlük içinde bulunduğu bankaların ya da 6361 sayılı Kanun kapsamındaki şirketlerin, kredi verme işlemleri dâhil sundukları her türlü hizmetin gerçekleştirilmesine ilişkin faaliyette bulunmasına imkân sağlayamama | a | Elektronik ticaret aracı hizmet sağlayıcının net işlem hacmine dâhil edilen elektronik ticaret aracı hizmet sağlayıcılar ile bunların ekonomik bütünlüğü içinde bulunup elektronik ticaret pazar yerinde faaliyet gösteren elektronik ticaret hizmet sağlayıcılar hakkında da uygulanır. | 1.01.2024 | Madde 25.1.a |
| Aracılık hizmeti sunduğu elektronik ticaret pazar yerlerinde; - Ekonomik bütünlük içinde bulunduğu 6493 sayılı Kanun kapsamındaki elektronik para kuruluşlarınca ihraç edilen elektronik paraların kabulüne ilişkin faaliyette bulunulmasına imkân sağlayamama - 6493 sayılı Kanunun 12 nci maddesinin ikinci fıkrasının (h) bendi ile 18 inci maddesinin beşinci fıkrası uyarınca 6493 sayılı Kanun kapsamı dışında kalan araçlarla ilgili hizmetler sunamama veya ekonomik bütünlük içinde bulunduğu kişilerce bu hizmetlerin sunulmasına imkân sağlayamama |
b | Elektronik ticaret aracı hizmet sağlayıcının net işlem hacmine dâhil edilen elektronik ticaret aracı hizmet sağlayıcılar ile bunların ekonomik bütünlüğü içinde bulunup elektronik ticaret pazar yerinde faaliyet gösteren elektronik ticaret hizmet sağlayıcılar hakkında da uygulanır. | 1.01.2024 | Madde 25.1.b-c |
| Aracılık hizmeti sunduğu elektronik ticaret pazar yerlerindeki satışlar, kendisinin elektronik ticaret hizmet sağlayıcı olarak yaptığı satışları ile elektronik ticaret dışındaki satışları hariç olmak üzere, 10/7/2003 tarihli ve 4925 sayılı Karayolu Taşıma Kanunu kapsamında eşya taşımacılığı, 26/9/2011 tarihli ve 655 sayılı Ulaştırma ve Altyapı Alanına İlişkin Bazı Düzenlemeler Hakkında Kanun Hükmünde Kararname kapsamında taşıma işleri organizatörlüğü ve 9/5/2013 tarihli ve 6475 sayılı Posta Hizmetleri Kanunu kapsamında posta hizmet sağlayıcılığı faaliyetlerinde bulunamama | c | 1.01.2024 | Madde 26 | |
| Mal veya hizmet ilanlarının yayımlanmasına elektronik ortam sağlaması hâlinde, aynı ortamda mal veya hizmet teminine yönelik sözleşme yapılmasına ya da sipariş verilmesine imkân sağlayamama ve bu hizmetlerin kendisi veya ekonomik bütünlük içinde bulunduğu kişiler tarafından farklı elektronik ortamlarda verilmesi hâlinde bu ortamlar arasında erişim imkânı sunamama ve birbirinin tanıtımını yapamama | ç | 1.01.2023 | Madde 27 | |
9. Elektronik Ticaret Hizmet Sağlayıcının Yükümlülüklerine İlişkin Belirleme
7416 sayılı Kanun ile ETDHK’de yapılan değişiklikler arasında, ETHS'nin yükümlülüklerinin belirlenmesi de yer almaktadır. Ek Madde 3’te, tüm ETHS'ler için yükümlülükler getirilmiş ve ardından Ek Madde 2’de, ETAHS'ler için getirildiği gibi, net işlem hacmi ve iptal ve iadeler hariç toplam işlem sayısı üzerinden bir gruplandırma yapılarak bir üst gruba çıkıldığında alttaki grubun tabi olduğu yükümlülüklerin yanı sıra ek yükümlülüklere tabi olunan bir kademeli yükümlülük sistemi getirilmiştir. Bu kısımdaki gruplandırma ETAHS'lere ilişkin gruplandırmayla paralel olup yükümlülükler ETAHS'ler için Ek Madde 2’de getirilen yükümlülüklere atıf yapılarak düzenlenmiştir. Ayrıca yine bu kısımda ETHS'nin ekonomik bütünlük içerisinde olduğu aktörlerin de dikkate alındığı tespit edilmektedir.
| Ek Madde 3.1- Elektronik ticaret hizmet sağlayıcılar için getirilen yükümlülükler | ||
| KURAL | UYUM TAKVİMİ | YÖNETMELİK |
| Olumlu irade beyanını yazılı şekilde ya da elektronik ortamda almadığı sürece, ekonomik bütünlük içinde bulunmadığı kişilerin ETBİS’e kayıtlı alan adının ana unsurunu oluşturan tescilli markasını kullanarak çevrim içi arama motorlarında pazarlama ve tanıtım faaliyetinde bulunamama | 1.01.2023 | Madde 20.1 |
| Ek Madde 3.2- Bir takvim yılındaki net işlem hacmi on milyar Türk lirasının üzerinde ve iptal ve iadeler hariç işlem sayısı on milyon adedin üzerinde olan olan elektronik ticaret hizmet sağlayıcılar için YUKARIDAKİ YÜKÜMLÜLÜKLERE EK OLARAK getirilen yükümlülükler (ORTA ÖLÇEKLİ) (Ek Madde 2.2.c-ç-d-e KIYASEN UYGULAMA) | ||
| KURAL | UYUM TAKVİMİ | YÖNETMELİK |
| Net işlem hacmine dâhil edilen elektronik ticaret ortamları hariç olmak üzere, kendine ait elektronik ticaret ortamları arasında erişim imkânı sunamama ve bu ortamlarda birbirinin tanıtımını yapamama | 1.01.2023 | Madde 20.6 |
| Borsada kayden izlenen paylar hariç olmak üzere, şirket ortaklarının yüzde beş ve katlarına ulaşan pay devir veya edinimlerini, bu oranlara ulaşılmasını sağlayan devrin veya edinimin pay defterine işlendiği tarihten itibaren bir ay içinde Bakanlığa bildirme | 1.01.2023 | Madde 22.1.a |
| Şirket kurması, kurulmuş şirketin paylarını devralması veya bu payları devretmesi hâlinde; kuruluşta kuruluşun ticaret siciline tescilinden, devirde ise devrin pay defterine işlendiği tarihten itibaren bir ay içinde bu işlemleri Bakanlığa bildirme | 1.01.2023 | Madde 22.1.b |
| Sermaye Piyasası Kurulunca 6362 sayılı Kanuna göre yetkilendirilen bağımsız denetim kuruluşunca hazırlanan ve elektronik ticaret aracı hizmet sağlayıcının faaliyetlerini, yönetim ve organizasyon yapısını, mevcut pay sahipleri ve bunların pay oranları ile iştirakleri ve iştirakleri nezdindeki pay oranlarını, ekonomik bütünlük içinde bulunduğu kişi bilgilerini, finansal tablolarını içerecek şekilde finansal durumunu, EK Madde 2.3 (a) ve (b) bentleri ile Ek Madde 4'te belirtilen yükümlülüklere uyumunu ve yönetmelikle belirlenen diğer hususları gösterir denetim raporunu Bakanlıkça belirlenen usul ve esaslara göre Bakanlığa gönderme | 1.01.2023 | Madde 23 |
| Ek Madde 3.3- Bir takvim yılındaki net işlem hacmi otuz milyar Türk lirasının ve iptal ve iadeler hariç işlem sayısı on milyon adedin üzerinde olan elektronik ticaret hizmet sağlayıcılar için YUKARIDAKİ YÜKÜMLÜLÜKLERE EK OLARAK getirilen yükümlülükler (BÜYÜK ÖLÇEKLİ) (EK Madde 2.3.a-b KIYASEN UYGULAMA) | ||
| KURAL | UYUM TAKVİMİ | YÖNETMELİK |
| Net işlem hacminin aynı takvim yılına ilişkin on iki aylık ortalama Tüketici Fiyat Endeksi değişim oranı uygulanmış tutarının otuz milyar Türk liralık kısmı için bu tutarın yüzde ikisine, otuz milyar Türk lirasının üzerindeki kısmı için ise bu tutarın binde üçüne kadar reklam harcamasını izleyen takvim yılında yapabilme | 1.01.2023 | Madde 28 |
| Net işlem hacminin aynı takvim yılına ilişkin on iki aylık ortalama Tüketici Fiyat Endeksi değişim oranı uygulanmış tutarının otuz milyar Türk liralık kısmı için bu tutarın yüzde ikisine, otuz milyar Türk lirasının üzerindeki kısmı için ise bu tutarın binde üçüne kadar promosyon, ödül, puan, kupon, hediye çeki ve benzeri imkânları izleyen takvim yılında sunabilme | 1.01.2023 | Madde 29 |
| Ek Madde 3.4- Bir takvim yılındaki net işlem hacmi altmış milyar Türk lirasının ve iptal ve iadeler hariç işlem sayısı on milyon adedin üzerinde olan elektronik ticaret hizmet sağlayıcılar için YUKARIDAKİ YÜKÜMLÜLÜKLERE EK OLARAK getirilen yükümlülükler (ÇOK BÜYÜK ÖLÇEKLİ) (Ek Madde 2.4.a-b-ç KIYASEN UYGULAMA) | ||
| KURAL | UYUM TAKVİMİ | YÖNETMELİK |
| Aracılık hizmeti sunduğu elektronik ticaret pazar yerlerinde, 5464 sayılı Banka Kartları ve Kredi Kartları Kanunu kapsamında kredi kartıyla yapılan kredili ödeme işlemleri ile diğer ödeme işlemleri hariç olmak üzere, ekonomik bütünlük içinde bulunduğu bankaların ya da 6361 sayılı Kanun kapsamındaki şirketlerin, kredi verme işlemleri dâhil sundukları her türlü hizmetin gerçekleştirilmesine ilişkin faaliyette bulunmasına imkân sağlayamama | 1.01.2023 | Madde 25.1.a |
| Aracılık hizmeti sunduğu elektronik ticaret pazar yerlerinde; - Ekonomik bütünlük içinde bulunduğu 6493 sayılı Kanun kapsamındaki elektronik para kuruluşlarınca ihraç edilen elektronik paraların kabulüne ilişkin faaliyette bulunulmasına imkân sağlayamama - 6493 sayılı Kanunun 12 nci maddesinin ikinci fıkrasının (h) bendi ile 18 inci maddesinin beşinci fıkrası uyarınca 6493 sayılı Kanun kapsamı dışında kalan araçlarla ilgili hizmetler sunamama veya ekonomik bütünlük içinde bulunduğu kişilerce bu hizmetlerin sunulmasına imkân sağlayamama |
1.01.2023 | Madde 25.1.b-c |
| Mal veya hizmet ilanlarının yayımlanmasına elektronik ortam sağlaması hâlinde, aynı ortamda mal veya hizmet teminine yönelik sözleşme yapılmasına ya da sipariş verilmesine imkân sağlayamama ve bu hizmetlerin kendisi veya ekonomik bütünlük içinde bulunduğu kişiler tarafından farklı elektronik ortamlarda verilmesi hâlinde bu ortamlar arasında erişim imkânı sunamama ve birbirinin tanıtımını yapamama | 1.01.2023 | Madde 27 |
10. Elektronik Ticaret Lisansı Alınmasına İlişkin Düzenleme
7416 sayılı Kanun ile değiştirilen ETDHK hükümlerinden Ek Madde 4 kapsamında, ETAHS'ler için elektronik ticaret lisansı alınması ve lisansın yenilenmesi gereklilikleri düzenlenmiştir. ETHS'ler açısından ise, Ek Madde 3.2 hükmünde Ek Madde 4’ün dördüncü ve yedinci fıkraları dışındaki fıkraların ETHS'ler için de uygulanacağı belirlenmiştir. Bu kapsamda, bir takvim yılındaki net işlem hacmi on milyar Türk lirasının ve iptal ve iadeler hariç işlem sayısı yüz bin adedin üzerinde olan ETAHS'ler ile ETHS'ler Bakanlıktan lisans almak ve lisansını yenilemek zorundadır. Dikkat edilmelidir ki lisans ücreti için getirilen eşiklerdeki net işlem hacmi tercihi ETAHS'ler ve ETHS'ler için benimsenen eşikle aynı olup işlem sayısı belirlemesi farklı yapılmıştır.
Lisans ücreti net işlem hacmine bağlı olarak belirli eşiklerin aşılması halinde bu eşikleri aşan miktara belirlenen oranlar uygulanmak suretiyle hesaplanacak olup daha önceki eşikler için hesaplanan miktarlara ekleme yapılarak ödenecektir. Lisans ücreti açısından da ekonomik bütünlük içerisinde bulunulan aktörler dikkate alınmış olup lisans alma başvurusunun, hadlerin aşıldığı tarihi izleyen takvim yılının; lisans yenileme başvurusunun ise eşikler aşıldığı sürece her takvim yılının mart ayı içinde yapılacağı belirlenmiştir. İlgili hükümler 1 Ocak 2025 tarihinden itibaran uygulanacaktır.
| Ek Madde 4- Bir takvim yılındaki net işlem hacmi on milyar Türk lirasının ve iptal ve iadeler hariç işlem sayısı yüz bin adedin üzerinde olan elektronik ticaret aracı hizmet sağlayıcılar için getirilen lisans alma ve lisansı yeniletme yükümlülüğü | |||
| Lisans Ücreti | Aralık | Matrah | Oran |
| Elektronik ticaret aracı hizmet sağlayıcının bir takvim yılında gerçekleşen net işlem hacmi | 10.000.000.000 - 20.000.000.000 | 10.000.000.000 TL'yi aşan kısım üzerinden | 0,003% |
| YUKARIDAKİ TUTARA EK OLARAK 20.000.000.000 - 30.000.000.000 |
20.000.000.000 TL'yi aşan kısım üzerinden | 0,05% | |
| YUKARIDAKİ TUTARA EK OLARAK 30.000.000.000- 40.000.000.000 |
30.000.000.000 TL'Yİ aşan kısım üzerinden | 1% | |
| YUKARIDAKİ TUTARA EK OLARAK 40.000.000.000- 50.000.000.000 |
40.000.000.000 TL'yi aşan kısım üzerinden | 5% | |
| YUKARIDAKİ TUTARA EK OLARAK 50.000.000.000- 55.000.000.000 |
50.000.000.000 TL'yi aşan kısım üzerinden | 10% | |
| YUKARIDAKİ TUTARA EK OLARAK 55.000.000.000- 60.000.000.000 |
55.000.000.000 TL'yi aşan kısım üzerinden | 15% | |
| YUKARIDAKİ TUTARA EK OLARAK 60.000.000.000- 65.000.000.000 |
60.000.000.000 TL'yi aşan kısım üzerinden | 20% | |
| YUKARIDAKİ TUTARA EK OLARAK 65.000.000.000 ve üzeri |
65.000.000.000 TL'yi aşan kısım üzerinden | 25% | |
| Ekonomik Bütünlük | Eşiklerin aşılıp aşılmadığının tespitinde, ekonomik bütünlük içinde bulunan elektronik ticaret aracı hizmet sağlayıcıların net işlem hacimleri ve işlem sayıları dikkate alınır ve bunların toplamının lisans almaya ilişkin sınırı aşması halinde bu elektronik ticaret aracı hizmet sağlayıcıların her biri lisans alma ve yenileme başvurusunda bulunur. | ||
| Yurt Dışına Yapılan Satışlar | Lisans ücreti hesaplamasında elektronik ticaret aracı hizmet sağlayıcı ve ekonomik bütünlük içinde bulunduğu elektronik ticaret aracı hizmet sağlayıcıların elektronik ticaret pazar yerleri üzerinden yurt dışına yapılan satışlar hesaba dâhil edilmez. | ||
| Başvuru Zamanı | Lisans alma başvurusu, hadlerin aşıldığı tarihi izleyen takvim yılının; lisans yenileme başvurusu ise eşikler aşıldığı sürece her takvim yılının mart ayı içinde yapılır. | ||
| Uyum Takvimi | 1.1.2025 tarihinden itibaren uygulanacaktır. | ||
| İlgili Yönetmelik Hükümleri | 30 ve 31 | ||
| Ek Madde 2.2- Bir takvim yılındaki net işlem hacmi on milyar Türk lirasının ve iptal ve iadeler hariç işlem sayısı on milyon adedin üzerinde olan elektronik ticaret hizmet sağlayıcılar için getirilen lisans alma ve lisansı yeniletme yükümlülüğü | |||
| Lisans Ücreti | Aralık | Matrah | Oran |
| Elektronik ticaret hizmet sağlayıcının bir takvim yılında gerçekleşen net işlem hacmi | 10.000.000.000 - 20.000.000.000 |
10.000.000.000 TL'yi aşan kısım üzerinden | 0,003% |
| YUKARIDAKİ TUTARA EK OLARAK 20.000.000.000 - 30.000.000.000 |
20.000.000.000 TL'yi aşan kısım üzerinden | 0,05% | |
| YUKARIDAKİ TUTARA EK OLARAK 30.000.000.000- 40.000.000.000 |
30.000.000.000 TL'Yİ aşan kısım üzerinden | 1% | |
| YUKARIDAKİ TUTARA EK OLARAK 40.000.000.000- 50.000.000.000 |
40.000.000.000 TL'yi aşan kısım üzerinden | 5% | |
| YUKARIDAKİ TUTARA EK OLARAK 50.000.000.000- 55.000.000.000 |
50.000.000.000 TL'yi aşan kısım üzerinden | 10% | |
| YUKARIDAKİ TUTARA EK OLARAK 55.000.000.000- 60.000.000.000 |
55.000.000.000 TL'yi aşan kısım üzerinden | 15% | |
| YUKARIDAKİ TUTARA EK OLARAK 60.000.000.000- 65.000.000.000 |
60.000.000.000 TL'yi aşan kısım üzerinden | 20% | |
| YUKARIDAKİ TUTARA EK OLARAK 65.000.000.000 ve üzeri |
65.000.000.000 TL'yi aşan kısım üzerinden | 25% | |
| Başvuru Zamanı | Lisans alma başvurusu, hadlerin aşıldığı tarihi izleyen takvim yılının; lisans yenileme başvurusu ise eşikler aşıldığı sürece her takvim yılının mart ayı içinde yapılır. | ||
| Uyum Takvimi | 1.1.2025 tarihinden itibaren uygulanacaktır. | ||
| İlgili Yönetmelik Hükümleri | 30 ve 31 | ||
11. Detaylı Cezai Hükümler Sistemi
ETDHK’de yer verilen yükümlülükler açısından yaptırımlar 12 hükmünde benimsenmiştir. İdari para cezalarının TL üzerinden aralık olarak belirlendiği ya da net satış tutarı üzerinden belirlenen yüzdelik oranlar kadar verileceğinin hükme bağlandığı belirtilmelidir. Ayrıca 12.3 hükmünde, aykırılığın ortadan kaldırılması için süre verilmesi, erişimin engellenmesi gibi diğer uygulamalar da yer almıştır. Yine 12.4 hükmünde cezanın iki katı olarak ve 12.5 hükümlerindeki cezanın on katı olarak verilebileceği haller de hükme bağlanmıştır. Yaptırım sisteminin ayrıntılı ve oranların sektör katılımcılarını yükümlülüklere uygun davranmaya teşvik edecek büyüklükte olduğunun altı çizilmelidir.
III. Elektronik Ticaret Aracı Hizmet Sağlayıcı ve Elektronik Ticaret Hizmet Sağlayıcılar Hakkında Yönetmelik
29 Aralık 2022 tarih ve 32058 sayılı Resmî Gazete’de Elektronik Ticarette Hizmet Sağlayıcı ve Aracı Hizmet Sağlayıcılar Hakkında Yönetmelik (Yeni Yönetmelik) yayımlanmış; 26 Ağustos 2015 tarih ve 29457 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan yönetmelik (Eski Yönetmelik) yürürlükten kaldırılmıştır.
1. Amaç
Yeni Yönetmelik 1. maddesinde Yönetmelik’in amacı, etkin ve adil rekabet ortamının tesis edilmesi ve elektronik ticaretin gelişiminin sağlanmasını teminen elektronik ticaret aracı hizmet sağlayıcı ve elektronik ticaret hizmet sağlayıcıların faaliyet ve denetimleri ile bunlar arasındaki ticari ilişkilerin düzenlenmesine yönelik usul ve esasları belirleme olarak ifade edilmiştir.
2. Kapsam Dışı Bırakılan Aktörler
7416 sayılı Kanun ile getirilen değişiklik kapsamında, uygulama alanı dışında bırakılan aktörlere ilişkin 1.3 hükmü, aynen Yeni Yönetmelik’in 2.2 hükmünde yer almıştır.
3. Tanımlar
Yeni Yönetmelik 4. maddesinde oldukça kapsamlı bir tanım maddesine yer verilmiştir. Bu kapsamda, 7416 sayılı Kanun ile değiştirilen ETDHK hükümlerinde yer alan tanımların bazılarına aynen yer verildiği gibi (elektronik ticaret, elektronik ticaret ortamı) ek tanımlara yer verildiği (örneğin, alıcı, aracılık hizmeti, elektronik ticaret hacmi, merkez adresi) görülmektedir. Yine 7416 sayılı Kanun ile değiştirilen ETDHK kapsamında benimsenen elektronik ticaret aracı hizmet sağlayıcı ve hizmet sağlayıcıların gruplandırılması yaklaşımının bir adım ileri taşınarak grupların adlandırıldığı (orta ölçekli-büyük ölçekli-çok büyük ölçekli) tespit edilmektedir. Ayrıca bu aktörler açısından ETAHS ve ETHS kısaltmalarının benimsendiği görülmektedir.
4. Dâhili İletişim Sistemi
“Tanımlar” kısmında, dâhili iletişim sistemi, “Elektronik ticaret aracı hizmet sağlayıcının aracılık hizmeti sunduğu elektronik ticaret hizmet sağlayıcılarla elektronik ticaret pazar yerindeki her türlü iletişimini kolay ve ücretsiz sağlamak üzere oluşturduğu sistem” olarak tanımlanmıştır. Dolayısıyla ETAHS’lere ETHS’lerle iletişimlerini gerçekleştirecekleri bir elektronik platform oluşturma yükümlülüğü getirilmiş bulunmaktadır. Yeni Yönetmelik 18 uyarınca, ETAHS, ETHS tarafından yapılan başvuruları dâhili iletişim sistemi üzerinden alacak ve Yönetmelik'te aksi belirtilmedikçe, ETHS tarafından sistem üzerinden yapılan başvurular, başvurunun alındığı tarihten itibaren on beş gün içinde sonuçlandırılacak ve sonuç sistem üzerinden ETHS’ye bildirilecektir. ETAHS ile ETHS arasında gerçekleştirilen aracılık sözleşmesi de dâhili iletişim sisteminde saklanacaktır. Yeni Yönetmelik Geçici Madde 1.4 hükmü uyarınca Yönetmelik'te dâhili iletişim sistemi üzerinden yapılması öngörülen işlemler 1.7.2023 tarihine kadar elektronik posta gibi teknik araçlarla yapılabilecektir.
5. ETHS’nin Bilgi Verme Yükümlülüğü
Yeni Yönetmelik 5. maddesinde ETHS’nin bilgi verme yükümlülüğü kapsamında elektronik ticaret ortamının ana sayfasında (1. fıkra) veya elektronik ticaret pazar yerinde satış yapanlar açısından kendine tahsis edilen alanda (2-3-4. fıkralar) yer vereceği bilgiler yer almıştır. Hükümde Eski Yönetmelik’in 5 hükmüne benzer şekilde, tacir, esnaf ve tacir veya esnaf olmayan hizmet sağlayıcı ayrımına gidilmiş olup bilgilerdeki değişikliklerin güncelleme yapılarak yansıtılması gerekliliğinin yanı sıra farklı olarak değişikliğin gerçekleştiği tarihi izleyen günün sonuna kadar ETHS tarafından dâhili iletişim sistemi üzerinden ETAHS’ye bildirmesi gerekliliği öngörülmüştür.
6. ETAHS’nin Bilgi Verme ve Doğrulama Yükümlülüğü
Yeni Yönetmelik 6. maddesinde ETAHS’nin elektronik ticaret pazar yerinin ana sayfasında doğrudan ulaşılabilecek şekilde yer vereceği kendine ait bilgiler düzenlenmiştir. Ayrıca ETAHS’ler, elektronik ticaret pazar yerinde faaliyet gösteren ETHS’lerin kendilerine tahsis edilen alanda ilgili bilgileri gösterebilmesi ve bilgileri güncelleyebilmesi için gerekli teknik olanakları sağlamakla yükümlüdür (Yeni Yönetmelik 6.2).
Bu maddede getirilen en önemli değişiklik, ETAHS’ler için, elektronik ticaret pazar yerinde faaliyet gösteren ETHS’nin kendine tahsis edilen alanda Yeni Yönetmelik 5.2-3-4 fıkralar uyarınca yer verdikleri tanıtıcı bilgileri doğrulama gerekliliğidir (yeni Yönetmelik 6.3). ETAHS’ler bilgileri, erişime açık elektronik sistemlerinden, bunun mümkün olmaması halinde ETHS’den temin ettiği belgeler üzerinden doğrulayacaktır. Tanıtıcı bilgilerin doğrulanmaması halinde ETHS’ye aracılık hizmeti sunulamaz. Bilgilerin doğruluğu her yılın ilk üç ayında teyit edilecektir. Bilgilerin güncel olmadığının tespit edilmesi halinde, ETHAS tarafından ETHS’ye dâhili iletişim sistemi üzerinden bildirimde bulunulacak ve ilgili kısmın en fazla üç iş günü içerisinde güncellenmesi istenecektir.
Konuya ilişkin Eski Yönetmelik 5.7 hükmünde ETHS’ye ait tanıtıcı bilgilerin doğruluğundan ETHS’nin sorumlu olduğu belirlenmişti. Yeni Yönetmelik ise ETAHS’ler tarafından bilgilerin doğrulanması sistemini benimsemiştir. ETAHS’ler, 1.1.2023 tarihinden önce aracılık hizmeti sunduğu ETHS’ler bakımından doğrulama yükümlülüğünü 1.1.2024 tarihine kadar yerine getirecektir.
7. İşlem Rehberi, Siparişe İlişkin Yükümlülükler ve Siparişin Teyidine İlişkin Hükümler
Yeni Yönetmelik 7-8-9. maddelerinde işlem rehberi, siparişle ilişkin yükümlülükler ve siparişin teyidine ilişkin hükümler, Eski Yönetmelik’teki ilgili hükümlerin ufak değişiklikler haricinde (kişisel verilere ilişkin ifadenin çıkarılması gibi) korunması suretiyle sevk edilmiştir.
8. Kişisel Verilerin Korunmasına İlişkin Yönetmelik Hükmünün Metinden Çıkarılması
Kanun metninde benimsenen kişisel verilerin korunmasına ilişkin hükmün metinden çıkarılması yaklaşımına paralel olarak ilgili hüküm Yeni Yönetmelik’te yer almamıştır. Konu bakımından 6698 Sayılı Kişisel Verilerin Korunması Kanunu ve ilgili ikincil mevzuat hükümleri uygulanacaktır.
9. Hukuka Aykırı İçerik Hakkında Düzenleme
7416 sayılı Kanun ile ETDHK’nin 9. maddesinde elektronik ticaret aracı hizmet sağlayıcının elektronik ticaret hizmet sağlayıcıları tarafından sunulan içerik ve içeriğe konu mal veya hizmetle ilgili hukuka aykırı hususlardan sorumlu olmadığı, içeriğin hukuka aykırı olduğundan haberdar olunması halinde içeriğin gecikmeksizin yayımdan kaldırılarak hukuka aykırı hususun kamu kurum ve kuruluşlarına bildirileceği düzenlenmiştir. Hükmün uygulanmasına ilişkin ayrıntılar da Yeni Yönetmelik’in 10. maddesinde yer almıştır.
Konuya ilişkin olarak 7416 sayılı Kanun ile getirilen değişiklik öncesinde güncel metne paralel olarak aracı hizmet sağlayıcıların, hizmet sundukları elektronik ortamı kullanan gerçek ve tüzel kişiler tarafından sağlanan içerikleri kontrol etmek, bu içerik ve içeriğe konu mal veya hizmetle ilgili hukuka aykırı bir faaliyetin ya da durumun söz konusu olup olmadığını araştırmakla yükümlü olmadığı ifade edilmiş (9.1 hükmü); paralel bir düzenleme Eski Yönetmelik 6.4 hükmünde yer almıştı. Dolayısıyla konuya yaklaşımın değişmediği, içeriğin hukuka aykırı olduğundan haberdar olunması halinde ETAHS tarafından nasıl bir yöntem izlenmesi gerektiğinin mevzuata eklendiği belirtilmelidir. Bu bağlamda içeriğin aykırılığından haberdar olunması halinde, içerik kırk sekiz saati geçirmeden yayımdan kaldırılmalı ve hukuka aykırı husus ETHS’ye ve ilgili kamu kurum ve kuruluşlarına gerekçesiyle bildirilmelidir (ETDHK 9.2; Yeni Yönetmelik 10.2). Ayrıca Yeni Yönetmelik 10.3 hükmünde, hukuka aykırı içeriğin 24. madde çerçevesinde hazırlanan mevzuata uygunluk raporu kapsamında ETAHS tarafından tespit edilmesi veya yargı mercilerinin hukuka aykırı içeriğe ilişkin kararının ETAHS’ye bildirilmesi gibi durumların yanı sıra Bakanlığın ya da görev alanlarına giren konularda diğer kamu kurum ve kuruluşlarının hukuka aykırı içerik bildiriminde bulunması durumunda ETAHS’nin hukuka aykırı içerikten haberdar olduğunun kabul edileceği düzenlenmiştir.
10. Elektronik Ticarette Haksız Ticari Uygulamalar Düzenlemesi
Yeni Yönetmelik 11 hükmünde, 7416 sayılı Kanun ile ETDHK’de Ek Madde 1 hükmünde getirilen haksız ticari uygulamalar konusuna yer verilmiştir. Yeni Yönetmelik 11.2 hükmünde ETDHK Ek Madde 1.2 hükmünde her durumda haksız ticari uygulama olduğu belirlenen hallere ek olarak, ETAHS tarafından ETHS’nin önceden onayı alınmaksızın, 6502 sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanunda belirtilen sürelerin üzerinde cayma hakkı süreleri belirlenmesine (f bendi) ve ETAHS tarafından ETHS’lere, kendi ürün ve faaliyetleri hakkında gerçek dışı veya yanıltıcı açıklama ve bildirimde bulunulmasına (g bendi) da haksız ticari uygulama olarak yer verilmiştir. Daha önce belirtildiği üzere, haksız ticari uygulama ETDHK Ek Madde 1.1 hükmünde tanımlanmış olup Ek Madde 1.2 hükmünde “her durumda haksız ticari uygulama” olan hallere yer verilmişti. Dolayısıyla bu hallerde haksız ticari uygulama tanımında yer verilen ticari faaliyetleri önemli ölçüde bozma, makul karar verme yeteneğini azaltma veya belirli karar almaya zorlayarak normal şartlarda taraf olunmayacak bir ilişkinin tarafı olunmasına sebep olma koşulları aranmayacaktır. İlgili hallerin arasına yönetmelik hükmü ile ekleme yapılması, ikincil mevzuat hükümlerinin dayanakları olan hükümlerin ayrıntılarını düzenlemesi gerekliliği karşısında tartışmaya açık gözükmektedir. Diğer taraftan, eklenen bentlerin uygulamada karşılaşılan sorunların çözümlenmesi amacına yöneldiği açıktır. Benimsenen düzenleme yaklaşımında, ileride karşılaşılabilecek haksız ticari uygulama hallerinin de yönetmelik hükmüne eklenmesi yönteminin benimsenmesi- mevzuat tekniği açısından eleştiriye açık olmakla birlikte- olası gözükmektedir.
Yine Yeni Yönetmelik 11-3.4.5 hükümlerinde, ETDHK Ek Madde 1.2.a hükmünde düzenlenen “Mal veya hizmet satışı karşılığında elektronik ticaret hizmet sağlayıcıya yapılması gereken ödemenin, en geç satış bedelinin elektronik ticaret aracı hizmet sağlayıcının tasarrufuna girdiği ve siparişin alıcıya ulaştığı tarihten itibaren beş iş günü içinde eksiksiz yapılmaması” başlığına ilişkin uygulama detaylarına yer verildiği tespit edilmektedir.
11. Fikri ve Sınai Mülkiyet Hakkı İhlallerine İlişkin Ayrıntılı Düzenleme
ETDHK 9.3 hükmünde hak sahibinin ihlale dayanan bilgi ve belgeye dayalı şikâyeti üzerine ETAHS’nin ETHS’nin şikâyete konu ürününü yayımdan kaldırması ve durumu ETHS’ye ve hak sahibine bildirmesi gerekliliği hüküm altına alınmıştı. Ayrıca, ETHS’nin yine bilgi ve belgeye dayanarak itirazda bulunma olanağı düzenlenmişti. Şikâyet ve başvuru süreçlerinin uygulamasına ilişkin ayrıntılar da Yeni Yönetmelik 12, 13 ve 14 hükmünde düzenlenmiştir.
12. Aracılık Sözleşmesinin Asgari Unsurları ve Değiştirilmesi ile Aracılık Hizmetinin Kısıtlanması, Askıya Alınması ve Sonlandırılmasına İlişkin Düzenleme
7416 sayılı Kanun ile ETHDK’de yapılan değişiklikler kapsamında ETHS’ler ile ETAHS’ler arasındaki ilişkilerin düzenlenmesine ilişkin bir yaklaşım benimsenmişti. Aracılık sözleşmesinin çeşitli özellikleri, Ek Madde 1’de her durumda haksız ticari uygulama olduğu kabul edilen hallerden dolaylı olarak çıkarılabilmekteydi.
Yeni Yönetmelik 15 hükmünde ise aracılık sözleşmesinin taşıması gereken özellikler ayrıntılı olarak belirlenmiştir. Taraflar arasındaki ilişkinin koşulları yazılı şekilde veya elektronik ortamda yapılan aracılık sözleşmesiyle belirlenecektir. Asgari sözleşmesinin asgari içeriği Yeni Yönetmelik 15.1 hükmünde yer almıştır. Bu kapsamda, aracılık hizmeti bilgileri, aracılık hizmetinin kısıtlanması, askıya alınması ve sonlandırılmasını gerektiren durumlar ile bunlara ilişkin süreçler, hizmet bedelleri ve bunların hangi durum ve şartlarda farklılaşacağına ilişkin bilgiler, yapılacak ödemelerin süresi gibi bilgilere sözleşmede yer verilmesi gerekmektedir.
Yine orta, büyük ve çok büyük ölçekli ETAHS tarafından yapılacak aracılık sözleşmesinde yer alması gereken bazı ek bilgiler Yeni Yönetmelik 15.2 hükmünde belirlenmiştir.
Yeni Yönetmelik 16 hükmünde ETAHS’nin aracılık sözleşmesinde ne şekilde değişiklik yapabileceği hükme bağlanmıştır. Değişikliğe ilişkin bildirim, ETAHS tarafından dâhili iletişim sistemi ve ayrıca onaylanmış elektronik iletişim adresi üzerinden ETHS’ye yapılacak; daha uzun süre belirlenmemiş olması durumunda değişiklik bildirim tarihinden itibaren on beş günlük sürenin sonunda uygulamaya girecektir. ETHS tarafından teknik geliştirme yapılmasını gerektiren haller ile komisyon oranlarının ve diğer hizmet bedellerinin artırılması, aracılık hizmetinin kısıtlanması, askıya alınması veya sonlandırılması, ETHS’ye yeni cezai şart getirilmesi, hak ve menfaat dengesinin ETHS aleyhine bozulması gibi değişiklik içeren hallerde bu süre otuz gün olarak uygulanacaktır ve bu hallerde Yeni Yönetmelik 16.3 hükmünde ETHS’ye, otuz günlük sürenin sona ermesinden önce dâhili iletişim sistemi üzerinden bildirimde bulunarak aracılık sözleşmesini tazminatsız feshetme olanağı tanınmıştır. Düzenleme ETDHK’nin Ek Madde 1.2.ç ile Yeni Yönetmelik 11.2.ç hükmünde yer verilen aracılık sözleşmesi hükümlerinde geçmişe yönelik veya tek taraflı değişiklik yapılması ya da buna imkân sağlayan herhangi bir hükme aracılık sözleşmesinde yer verilmesinin haksız ticari uygulama olarak belirlenmesi yaklaşımına paraleldir. Aracılık sözleşmesi hükümlerinde yapılabilecek değişiklikler geçmişe yönelik olamayacak ve ETAHS tarafından ETHS’ye bildirimde bulunularak uygulamaya geçirilebilecektir. Önemli değişiklikler bakımından da ETHS’ye fesih olanağı tanınarak taraf menfaatleri dengelenmeye çalışılmıştır. Bu noktada otuz günlük süre sonra yürürlüğe girecek değişikliklerin “gibi” kelimesi kullanılarak örnek mahiyetinde belirlenmiş olması, bu konu bakımından belirsizliklerle karşılaşılmasına sebep olabilecektir.
Yeni Yönetmelik 17 hükmünde aracılık hizmetinin kısıtlanması, askıya alınması veya sonlandırılması halleri hükme bağlanmıştır. Kısıtlama, askıya alma veya sözleşmenin sonlandırılması, ancak nesnel ölçütler temelinde sözleşmede yer verilen sebepler nedeniyle gerçekleştirilebilecektir. Yönetmelik hükmünde, ilgili nesnel ölçütlerin varlığı halinde dahi taraflar arasındaki ilişkide iletişim kurulmasına yönlendiren bir yaklaşım benimsenmiştir. Bu bakımdan nesnel ölçütlerin mevcudiyeti halinde ETAHS gerekçelerini açık ve anlaşılır şekilde belirterek ETHS’den açıklama talep edecek ve açıklamasını sunması için ETHS’ye en az üç iş günü süre verecektir. ETHS’nin açıklamalarının yetersiz olması veya ETHS tarafından açıklama sunulmaması halinde ETAHS, aracılık hizmetini kısıtlayabilecek, askıya alabilecek veya sonlandırabilecektir. Bu hallerde ETHS, aracılık sözleşmesine ve hukuka uygun olması kaydıyla yalnızca mevcut siparişlerine ilişkin iş ve işlemleri yürütecektir.
Yeni Yönetmelik 17.7 hükmünde, mevzuattan kaynaklanan sebeplerle veya kamu düzenini ilgilendiren, gecikmesinde sakınca bulunan ya da dolandırıcılık, veri ihlali veya diğer siber güvenlik risklerini içeren durumlarda aracılık hizmetinin derhal kısıtlanabileceği, askıya alınabileceği veya sonlandırılabileceği belirlenmiştir. Hükümdeki “nesnel ölçütler”in kapsam ve özellikleri mevzuatta düzenlenmemiştir.
13. ETAHS’ler ve ETHS’ler İçin ETDHK’de Getirilen Yükümlülüklerin Detayları
Yeni Yönetmelik 19- 27 hükümleri arasında, 7416 sayılı Kanun ile ETDHK’de yapılan değişiklikler kapsamında ETAHS’ler ve ETHS’ler için getirilen yükümlülüklere dair uygulama detayları belirlenmiştir. İlgili ETDHK hükümleri yukarıda yer alan tablolarda belirtildiğinden bu kısımda detaylı olarak incelenmeyecektir.
14. Reklam ve İndirim Bütçesine İlişkin ETDHK Hükümlerinin Uygulanmasına İlişkin Ayrıntılar
ETDHK Ek Madde 2.3.a-b hükümlerinde yer verilen reklam ve indirim bütçelerine ilişkin sınırlandırmaların ayrıntılarına, Yeni Yönetmelik 28 ve 29 hükümlerinde yer verilmiştir. Bu kısımda, Yönetmelik uygulamasında reklam ve indirim kabul edilecek uygulamaların kapsamının belirlendiği ve hangi hesap altında muhasebeleştirileceğine kadar uygulamaya yönelik detayların düzenlendiği tespit edilmektedir.
15. Elektronik Ticaret Lisansı Uygulaması Detayları
Yeni Yönetmelik 30 ve 31 hükümleri, ETDHK ile getirilen elektronik ticaret lisansı uygulamasının detayları belirlenmiştir. ETDHK Ek Madde 4 kapsamında bir takvim yılındaki net işlem hacmi on milyar Türk lirasının ve iptal ve iadeler hariç işlem sayısı yüz bin adedin üzerinde olan ETAHS'ler için getirilen lisans zorunluluğunun, bir takvim yılındaki net işlem hacmi on milyar Türk lirasının ve iptal ve iadeler hariç işlem sayısı on milyon adedin üzerinde olan ETHS'ler için kıyasen uygulanacağı yine ETDHK Ek Madde 3.2 hükmünde ifade edilmiştir. Yeni Yönetmelik, bu hükümdeki lisans zorunluluğu açısından ETDHK'de getirilen eşiği korumak ve ETDHK’de getirilen net işlem hacmi ve iptal iadeler hariç işlem sayısı üzerinden yapılan gruplandırmalar için Yeni Yönetmelik kapsamında benimsediği adlandırmaları da kullanmak suretiyle uygulama detaylarını belirlemiştir.
16. Denetim ve Çeşitli Hükümler Başlıklı Düzenleme
ETDHK 11.2-3 hükümlerinde yer verilen denetime ilişkin Bakanlık yetkisine dair hüküm Yeni Yönetmelik 32 hükmünde yer almış ve Yeni Yönetmelik 33 hükmünde de uygulamaya ilişkin çeşitli detaylara “Çeşitli Hükümler” başlığı altında yer verilmiştir.
IV. Sonuç
Elektronik ticaret katılımcıları arasındaki ilişkileri düzenleyen hükümler, 7416 sayılı Elektronik Ticaretin Düzenlenmesi Hakkında Kanunda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun'un yayımlanması ve Elektronik Ticaret Aracı Hizmet Sağlayıcı ve Elektronik Ticaret Hizmet Sağlayıcılar Hakkında Yönetmelik'in yeniden düzenlenmesi ile ciddi bir dönüşüme uğramıştır. Değişiklikler yapılmak suretiyle, konumu nedeniyle gittikçe güçlenen elektronik ticaret aracı hizmet sağlayıcılar karşısında elektronik ticaret hizmet sağlayıcıları korumak amacı taşınmakta; aracılık sözleşmesinin içeriği ve taşıması gereken özellikler hükme bağlanmakta ve elektronik ticaret aracı hizmet sağlayıcılar ile elektronik ticaret hizmet sağlayıcılar için gruplandırma yapılmak suretiyle kademeli yükümlülükler içeren bir sistem düzenlenmektedir. Kuralların elektronik ticaret sektöründeki katılımcıların yaşadığı sorunların çözümünde ne kadar etkili olacağı ilerleyen süreçte takip edilebilecektir.
Dipnotlar
TBMM Yasama Dönemi:27 Yasama Yılı:5 Esas Komisyon Raporu Sıra Sayısı:345, s.8. ↩︎
Gerekçe’de ETAHS'lerin asimetrik pazar güçlerini kullanarak karşılarında yer alan, büyük çoğunluğunu mikro ve küçük işletmelerin oluşturduğu ETHS'lere tek taraflı olarak belirledikleri veya açık olmayan sözleşme hükümlerini dayattıkları ve ETAHS'lerin farklı şekillerde tezahür eden haksız ticari uygulamalarda bulundukları ifade edilmektedir, s.8. ↩︎
Gerekçe’de konu, yoğun bir reklam sürecini de içeren agresif büyüme stratejileri yoluyla büyük ölçekli hale gelen ETAHS'lerin sahip oldukları ağ etkileri ve ölçek ekonomilerinden faydalanarak pazardaki konumlarını giderek güçlendirmeleri ve pazara yeni aktörlerin girişlerini engellemeleri, yine bunların elde ettikleri veriler ile lojistik ve ödeme hizmetleri sektörlerinde söz sahibi olmaları, tüketicinin az sayıdaki ETAHS'ye bağımlılığının artması nedeniyle orta-uzun dönemde rekabet ortamının bozulması, tekelleşme ihtimalinin artması ve tekelleşmenin fiyatların yükselmesi, sunulan ürünlerin kalite ve çeşitliğinin azalması, yatırım ve üretim potansiyelinin gerilemesi, hizmetlerin tekdüzeleşmesi ve inovasyonun azalması ile sonuçlanması şeklinde ifade edilmiştir, s.8-9. ↩︎
Bunlar, 14/9/1972 tarihli ve 1618 sayılı Seyahat Acentaları ve Seyahat Acentaları Birliği Kanunu, 14/10/1983 tarihli ve 2920 sayılı Türk Sivil Havacılık Kanunu, 28/3/2001 tarihli ve 4632 sayılı Bireysel Emeklilik Tasarruf ve Yatırım Sistemi Kanunu, 19/10/2005 tarihli ve 5411 sayılı Bankacılık Kanunu, 3/6/2007 tarihli ve 5684 sayılı Sigortacılık Kanunu, 21/11/2012 tarihli ve 6361 sayılı Finansal Kiralama, Faktoring, Finansman ve Tasarruf Finansman Şirketleri Kanunu, 6/12/2012 tarihli ve 6362 sayılı Sermaye Piyasası Kanunu, 20/6/2013 tarihli ve 6493 sayılı Ödeme ve Menkul Kıymet Mutabakat Sistemleri, Ödeme Hizmetleri ve Elektronik Para Kuruluşları Hakkında Kanun ve 5/11/2018 tarihli ve 5809 sayılı Elektronik Haberleşme Kanunuyla kuruluş ve faaliyetleri düzenlenen ve bu kanunlara göre yetkilendirilerek münhasıran yetkilendirildikleri konularda faaliyet gösterenler ile 14/3/2007 tarihli ve 5602 sayılı Şans Oyunları Hasılatından Alınan Vergi, Fon ve Payların Düzenlenmesi Hakkında Kanununun 3 üncü maddesinin birinci fıkrasının (ç) bendinde tanımlananlar ile bunların verdiği yetki dâhilinde münhasıran şans ve bahis oyunları alanında faaliyet gösterenlerdir. ↩︎
Ekingen, Erman- Özer Deniz, Miray: 7392 ve 7416 Sayılı Kanunlarla Yapılan Değişikliklerin Aracı Hizmet Sağlayıcı Olarak Çevrimiçi Çok Taraflı Platformların Sorumluluklarına ve Tüketicilere Etkileri, Adalet Dergisi, S.69, 2022, s. 437-438. ↩︎
Konu bakımından "Regulation (EU) 2019/1150 of the European Parliament and of the Council of 20 June 2019 on promoting fairness and transparency for business users of online intermediation services" düzenlemesinin çevrimiçi aracılık hizmetleri (online intermediation services) kavramı üzerine inşa edilmesi, elektronik ticaret pazar yerlerinin verdikleri hizmetin de bu hizmetin örneklerinden biri olarak sayılmış olması dikkate alınabilir. Ancak bizde çevrimiçi platformlardan verilen hizmetlerin tümüyle elektronik ticaret üzerinden tanımlandığı, dolayısıyla AB'deki tanımlamaların paralel şekilde mevzuata yansıtılmadığı eklenmelidir. ↩︎
Aracılık hizmetinin kısıtlanması, askıya alınması veya sonlandırılmasına ilişkin ayrıntılı düzenleme, 29 Aralık 2022 tarih ve 32058 sayılı Resmî Gazete’de Elektronik Ticarette Hizmet Sağlayıcı ve Aracı Hizmet Sağlayıcılar Hakkında Yönetmelik'in 17. maddesinde yer almıştır ve bu düzenlemenin kaynağı da "Regulation (EU) 2019/1150 of the European Parliament and of the Council of 20 June 2019 on promoting fairness and transparency for business users of online intermediation services" düzenlemesinin 4. maddesidir. ↩︎
