Lexpera’da Geçen Hafta (15-21 Temmuz 2023)
Literatür, içtihat ve mevzuata ilişkin önemli gelişmeleri içeren haftalık bültenimizin seksen sekizincisini siz üyelerimizin dikkatine sunuyoruz.
Literatür
Geçen hafta Lexpera’ya yüklenen eserler aşağıda yer almaktadır:
Batider, Cilt 39, Sayı 2, 2023
Derginin bu sayısında, Sözleşmesel Sorumluluk Bağlamında Kölenin Hukukî Statüsünden Yapay Zekânın Hukukî Statüsüne Bakış, Hakkın Kötüye Kullanılmasının ve Sicile Tescilin Anonim Şirket Genel Kurul Kararlarının Yokluğunun Tespiti Değerlendirmesine Olası Etkileri, Limited Şirket Sözleşmesi ile Esas Sermaye Payı Üzerinde Rehin Hakkı Kurulmasının Yasaklanıp Yasaklanamayacağı Sorunu başlıklı makaleler başta olmak çeşitli makalelere ve Yargıtay kararlarına yer verilmiştir.
Şule Şahin Ceylan (Ed.), Hukuk ve Edebiyat Yazıları
Kitapta, insanın, farklı edebiyat eserlerine yansıyan farklı halleri yer almakta olup Suikast Bürosu: London’ın Çılgın Filozofları, Saramago’nun Gözünden “Görmek”, Çağdaş Türk Hukukunun Doğuşu: Türk Hukuk Devrimi ve Toplumcu Gerçekçi Romanlarda Uyuşmazlık Çözümü: Toplumsal Cinsiyet ve Hukuk başlıklı yazılar öne çıkmaktadır.
Hüseyin Murat Develioğlu, Bağımsız Garanti Sözleşmeleri (ICC’nin URDG 758 Hükümleri ile İlgili Açıklamalarla Beraber)
Çalışmada, artık Türk hukukunda çok detaylı bir şekilde incelenmiş olan kefalet sözleşmesine yer vermekten vazgeçilmiş ve her geçen gün uygulama alanı artan ICC’nin URDG 758 kuralları ile karşılaştırmalı olarak bağımsız garanti sözleşmeleri üzerinde durulmuştur. Uygulamacıların sorularına kolayca cevap bulabilmeleri amacıyla, ICC’nin anılan kuralları ile ilgili açıklamalara tekraren yer verilmiştir.
Seher Elif Köse, Milletlerarası Ticari Tahkimde İhtiyati Tedbir Kararlarını Verme Yetkisi ve İhtiyati Tedbir Kararlarının İcra Edilebilirliği
Eserde, milli tahkim kuralları ile karşılaştırmalı olarak, milletlerarası tahkimde ihtiyati tedbir kararlarını verme yetkisine sahip olan organların yetkileri ayrı ayrı ve birlikte ele alınarak ortaya çıkabilecek sorunlara dikkat çekilmiş ve milletlerarası tahkim sürecinde verilen ihtiyati tedbir kararlarının icra edilebilirliği karşılaştırmalı hukuk dikkate alınarak Türk hukuku açısından değerlendirilmiştir.
Melis Avşar, Milletlerarası Usul Hukukunda Mahkemelerin Yetkisinin Belirlenmesinde Tarafların İrade Serbestisi
Kitabın birinci bölümünde temel kavramlar ve taraf iradesinin mahkemenin yetkisi üzerindeki etkisine, ikinci bölümünde irade serbestisi çerçevesinde mahkemenin yetkisinin belirlenmesine ve milletlerarası yetki anlaşmalarına, üçüncü ve son bölümünde ise tarafların sahip oldukları irade serbestisinin sınırlanmasına değinilmiştir.
Ozan Oran, Anonim Şirketlerde Yönetim Kurulu İç Yönergesi
Eserde, anonim şirketlerde yönetim kurulu iç yönergesi, öğretideki tartışmalar ve uygulamada karşılaşılan sorunlar da gözetilerek tüm yönleriyle ele alınmış; sadece Türk Ticaret Kanunu değil, yönetim kurulu iç yönergesinin etkisini yoğun bir şekilde gösterdiği Türk Borçlar Kanunu ve bağlantılı diğer hukuki düzenlemeler de dikkate alınmıştır.
Oğuzhan Ünsal, Rehinli Eşya Üzerindeki Menfaatlerin Sigortalanması ve Hukuki Sonuçları
Çalışmada, rehnin konusu olan eşya kavramı üzerinde durulmuş ve rehnin kapsamı ile kurulması hususları açıklığa kavuşturulmuş, rehne konu eşyaya yönelmiş farklı menfaatler tespit edilmiş ve bu menfaatlerin sigorta sözleşmelerine konu edilmeleri açıklanmış, son olarak da rehne konu edilen eşyaya ilişkin menfaatlerin sigortalanması durumunda doğacak hukuki sonuçlar irdelenmiştir.
Cansu Koç Başar, Ulusalüstü İnsan Hakları Hukukunda Kadınların Siyasal Hakları
Kitabın birinci bölümünde kadınların siyasal haklarının kuramsal ve hukuksal gelişiminin tarihçesine yer verilmiş, ikinci bölümünde ulusalüstü insan hakları hukuku belgelerinde kadınların siyasal hakları konu edilmiş, üçüncü bölümünde ise taraf olunan ulusalüstü sözleşmeler bağlamında Türkiye'de kadınların siyasal hakları tartışılmıştır.
Dilara Dönmezkuş, Temel Hakların Yatay Etkisi ve İfade Özgürlüğü
Eserde, karşılaştırmalı örneklerle yatay etki teorisinin kapsamlı bir haritası çıkarılarak incelemenin somutlaştırılması amacıyla ifade özgürlüğü özelinde temel hakların özel hukuk alanındaki etkisi uygulamadan örneklerle incelenmiş; ayrıca Yargıtay ve Anayasa Mahkemesi içtihatları dikkate alınarak yatay etki teorisinin Türk hukukunda uygulanabilirliği ele alınmıştır.
Geçen hafta Blog’a yüklenen makalelere aşağıda yer verilmiştir:
Pınar Karacan, Doğa Irgız, Yapay Zekâ Kullanımı için Hukuksal Çerçeve İhtiyacı
Tuğçe Bayram, Yapay Zekâ ile Tahkim İlişkisi
İçtihat
Geçen hafta Lexpera’ya yüklenen kararların dağılımı şu şekildedir:
| MAHKEME | KARAR SAYISI |
| Anayasa Mahkemesi | 25 |
| Yargıtay (Hukuk) | 463 |
| Yargıtay (Ceza) | 500 |
| Danıştay | 892 |
| Bölge Adliye Mahkemesi | 3587 |
| Bölge İdare Mahkemesi | 888 |
| TOPLAM | 6355 |
Yüklenen kararlar arasında aşağıda özetine yer verdiğimiz İçtihadı Birleştirme Büyük Genel Kurulu’na ait karar özellikle dikkati çekmektedir:
Yargıtay İBBGK., E. 2021/2 K. 2023/1 T. 20.01.2023
Alacaklının alacağını kambiyo senedi ile teminat altına almış olması yanında ayrıca ipotekle de teminat altına almış olması halinde, İcra ve İflâs Kanunu’nun 45. ve 167. maddeleri uyarınca başlatılan icra takiplerinde takip talebinde tahsilde tekerrür olmamak kaydıyla aynı alacak için kambiyo senetlerine mahsus yolla takip başlatılması yanında, ayrıca ipoteğin paraya çevrilmesi yolu ile icra takibi yapılmasının mümkün olup olmadığı konusunda çeşitli mahkeme kararları arasında içtihat aykırılığı bulunduğu belirtilerek bu aykırılığın, içtihatların birleştirilmesi yoluyla giderilmesine karar verilmesi talep edilmiştir. İçtihadı Birleştirme Büyük Genel Kurulu, içtihadı birleştirme konusu ile ilgili kavram, kurum ve yasal düzenlemeleri sıralamış; konuya ilişkin öğretideki görüşlere de ayrıntılı olarak yer vermiştir. Sonuç itibariyle Kurul; rehinle teminat altına alınmış ve ayrıca kambiyo senedine de bağlanmış alacağın tahsili amacıyla, borçlu aleyhine tahsilde tekerrür olmamak kaydı ile aynı anda hem rehnin paraya çevrilmesi yolu ile hem de kambiyo senetlerine mahsus haciz yolu ile takip yapılması halinde, borçlunun şikâyet yolu ile icra mahkemesine başvurarak aleyhine başlatılan ikinci takibin iptalini isteyebileceğini, bu hususun kamu düzeni ile ilgili olup süresiz şikâyete tabi olduğunu, ikinci takibin iptali üzerine ilk takipte alacağının karşılanamaması halinde alacaklının dilerse (ilgili takip prosedürü içerisinde) diğer takip yoluna da başvurabileceğini, alacaklının, elindeki kambiyo senedinin zamanaşımına uğrama ihtimalini de göz önünde tutarak belirtilen takip yollarından birini tercih etmekte serbest olduğunu belirtmiş ve rehinle teminat altına alınmış ve ayrıca kambiyo senedine de bağlanmış alacağın tahsili amacıyla, borçlu aleyhine tahsilde tekerrür olmamak kaydı ile aynı anda ve sıra gözetilmeksizin hem rehnin paraya çevrilmesi yolu ile, hem de kambiyo senetlerine mahsus haciz yolu ile takip yapılamayacağına oyçokluğu ile karar vermiştir.
Mevzuat
Konut kiraları bakımından 02.07.2023 ilâ 01.07.2024 (bu tarihler dahil) tarihleri arasında yenilenen kira dönemlerinde uygulanacak kira bedeline ilişkin anlaşmalar, bir önceki kira yılına ait kira bedelinin %25’ini geçmemek koşuluyla geçerli olacak. Bir önceki kira yılının tüketici fiyat endeksindeki 12 aylık ortalamalara göre değişim oranının %25’in altında kalması halinde değişim oranı geçerli olacak. Bu kural, bir yıldan daha uzun süreli kira sözleşmelerinde de uygulanacak. Bu oranları geçecek şekilde yapılan sözleşmeler, fazla miktar yönünden geçersiz olacak.
Değişiklikleri karşılaştırmalı olarak görmek için bu bağlantıyı tıklayabilirsiniz.
Anayasa Mahkemesi’nin E. 2022/108, K. 2023/55 sayılı ve 22.03.2023 tarihli kararı uyarınca, mükellefin ödevlerine ilişkin olarak teminat uygulaması hakkındaki hükümlerde değişikliğe gidildi. Değişiklikler, 20.04.2024 tarihinde yürürlüğe girecek.
Değişiklikleri karşılaştırmalı olarak görmek için bu bağlantıyı tıklayabilirsiniz.
Sosyal ve askeri amaçlı istisnalarla diğer istisnalara ilişkin hükümlerde, taşınmazlar bakımından değişikliğe gidildi. 06.02.2023 tarihinde meydana gelen depremler nedeniyle genel hayata etkili afet bölgesi olarak kabul edilen yerlerde, Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı ile imzalanan protokol kapsamında afetzedelere bağışlanacak konutların inşası dolayısıyla kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşlarına yapılan teslim ve hizmetler, 31.12.2024 tarihine kadar katma değer vergisinden muaf tutulacak.
Değişiklikleri karşılaştırmalı olarak görmek için bu bağlantıyı tıklayabilirsiniz.
Cumhurbaşkanı; (I) sayılı listede yer alan veya yeniden belirlenen maktu vergi tutarlarını, her bir mal itibarıyla söz konusu listede yer alan veya yeniden belirlenmiş sayılan en yüksek vergi tutarının 5 katına kadar artırmaya ve (III) sayılı listede yer alan veya yeniden belirlenmiş sayılan asgari maktu vergiyi her bir mal itibarıyla sıfıra kadar indirmeye yetkili olacak. (I) sayılı listede yer alan maktu vergi tutarları veya Cumhurbaşkanınca bunlara ilişkin belirlenen en son maktu vergi tutarları, ocak ve temmuz aylarında, Türkiye İstatistik Kurumu tarafından ilan edilen yurt içi üretici fiyat endeksinde son altı ayda meydana gelen değişim oranında, bu değişimin ilanı gününden geçerli olmak üzere yeniden belirlenmiş sayılacak.
Değişiklikleri karşılaştırmalı olarak görmek için bu bağlantıyı tıklayabilirsiniz.
Kurumlar vergisinden istisna tutulan hususlar yeniden düzenlendi. Devir, bölünme ve hisse değişimi ile kurumlar vergisi ve geçici vergi oranına ilişkin hükümlerde değişikliğe gidildi.
Değişiklikleri karşılaştırmalı olarak görmek için bu bağlantıyı tıklayabilirsiniz.
Ceza ve Güvenlik Tedbirlerinin İnfazı Hakkında Kanun
31.07.2023 tarihi itibarıyla Covid-19 salgın hastalığı nedeniyle izinde bulunan hükümlüler, izin bitimini takip eden 15 gün içinde infaz işlemlerinin devam ettiği kurumlara dönmek zorunda olacak. 31.07.2023 tarihi itibarıyla Covid-19 salgın hastalığı nedeniyle izinde bulunan ve ilgili mevzuat uyarınca cezalarının denetimli serbestlik tedbiri uygulanmak suretiyle infazına 5 yıl ve daha az süre kalan hükümlülerin talebi aranmaksızın, cezalarının koşullu salıverilme tarihine kadar olan kısmının denetimli serbestlik tedbiri uygulanmak suretiyle infazına infaz hâkimi tarafından karar verilebilecek.
Değişiklikleri karşılaştırmalı olarak görmek için bu bağlantıyı tıklayabilirsiniz.
Motorlu Taşıtlar Vergisi Kanunu’nun ilgili maddelerinde yer alan tarifelere göre vergiye tabi olan ve bu kanunun yayımı tarihinde ilgili sicilde kayıt ve tescilli bulunan taşıtlar ile bu kanunun yayımı tarihinden 31.12.2023 tarihine kadar ilgili sicillere ilk defa kayıt ve tescil edilecek olan taşıtlar, bir defaya mahsus olmak üzere, 2023 yılı için tahakkuk ettirilen motorlu taşıtlar vergisi tutarı kadar ek motorlu taşıtlar vergisine tabi olacak.
COVID-19 salgın hastalığının ülkemizde yayılmasını önlemek amacıyla tahsil edilmiş olan idari para cezaları, 31.12.2024 tarihine kadar tahsilatı yapan idari birime yapılacak başvuru üzerine, Hazine ve Maliye Bakanlığı tarafından belirlenecek usul ve esaslara göre iade edilecek.
Değişiklikleri karşılaştırmalı olarak görmek için bu bağlantıyı tıklayabilirsiniz.
Cumhurbaşkanı, Kanuna ekli (1) sayılı listede yer alan veya yeniden değerleme oranı uygulanmak suretiyle belirlenen tutarları iki katına kadar artırmaya veya yarısına kadar indirmeye yetkili olacak.
Değişiklikleri karşılaştırmalı olarak görmek için bu bağlantıyı tıklayabilirsiniz.
Kamu Finansmanı ve Borç Yönetiminin Düzenlenmesi Hakkında Kanun
01.01.2023 tarihinden itibaren geçerli olmak üzere, 2023 yılı için net borç kullanımı tutarı, Hazine ve Maliye Bakanı ve Cumhurbaşkanı tarafından artırılan net borç kullanım tutarının 3 katı olarak uygulanacak.
Değişiklikleri karşılaştırmalı olarak görmek için bu bağlantıyı tıklayabilirsiniz.
Türkiye Cumhuriyeti Emekli Sandığı Kanunu
Kanuna göre emekli, adi malullük, vazife malullüğü aylığı ile dul ve yetim aylığı bağlananlara, ödenen aylıklar ve bu kanunun ilgili maddeleri uyarınca yapılan ek ödemeler hariç, aylıkları ile birlikte her ay itibarıyla yapılan ödemeler toplamının %6,34’ü oranında ilave ödeme yapılacak.
Değişiklikleri karşılaştırmalı olarak görmek için bu bağlantıyı tıklayabilirsiniz.
Personelin statüsü, hak ve yükümlülükleri ile ağız ve diş sağlığı ile yaşlı sağlığı hizmetlerine ilişkin hükümlerde değişikliğe gidildi.
Değişiklikleri karşılaştırmalı olarak görmek için bu bağlantıyı tıklayabilirsiniz.
Sağlık Hizmetleri Temel Kanunu
Tabipler, devlet hizmeti yükümlülüklerine başlamadan veya tamamlamadan uzmanlık eğitimi yapmak için asistanlık sınavlarına katılabilecek ve uzmanlık eğitimine başlayabilecek. Ancak yan dalda veya birden fazla uzmanlık dalında eğitime başlanabilmesi için devlet hizmeti yükümlülük süresinin en az yarısının tamamlanması zorunlu olacak.
Değişiklikleri karşılaştırmalı olarak görmek için bu bağlantıyı tıklayabilirsiniz.
Organize Sanayi Bölgeleri Kanunu
12.06.2023 tarihinden itibaren geçerli olmak üzere, 06.02.2023 tarihinde yaşanan depremler dolayısıyla genel hayata etkili afet bölgesi olarak kabul edilen yerlerde bulunan sanayi alanları ve işyerlerine ilişkin geçici madde hükümleri düzenlendi.
Değişiklikleri karşılaştırmalı olarak görmek için bu bağlantıyı tıklayabilirsiniz.
Umumi Hayata Müessir Afetler Dolayısiyle Alınacak Tedbirlerle Yapılacak Yardımlara Dair Kanun
13.07.2023 tarihinden itibaren geçerli olmak üzere, 06.02.2023 tarihinde meydana gelen depremler nedeniyle genel hayata etkili afet bölgesi olarak kabul edilen yerlerle ilgili olarak geçici madde hükümleri ihdas edildi.
Değişiklikleri karşılaştırmalı olarak görmek için bu bağlantıyı tıklayabilirsiniz.
Anayasa Mahkemesi’nin E. 2021/27, K. 2023/26 sayılı ve 16.02.2023 tarihli kararı uyarınca, Deniz Çevresinin Petrol ve Diğer Zararlı Maddelerle Kirlenmesinde Acil Durumlarda Müdahale ve Zararların Tazmini Esaslarına Dair Kanun hükümleri kapsamındaki bazı istisnalar iptal edildi.
Değişiklikleri karşılaştırmalı olarak görmek için bu bağlantıyı tıklayabilirsiniz.
Yerleşme ve yapılaşma hususunda alınan tedbirlerde değişikliğe gidildi, ek madde hükümleri yürürlüğe girdi.
Değişiklikleri karşılaştırmalı olarak görmek için bu bağlantıyı tıklayabilirsiniz.
Genel Kolluk Disiplin Hükümleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararnamenin Kabul Edilmesine Dair Kanun
Anayasa Mahkemesi’nin E. 2023/24, K. 2023/91 sayılı ve 04.05.2023 tarihli kararı uyarınca, görev dışında amir ya da üstlerinin eylem veya işlemlerini olumsuz yönde eleştirici nitelikte söz söyleme ya da yazı yazma fiilinin 6 ay süreli durdurma cezasını gerektiren fiillerden biri olduğuna ilişkin hüküm iptal edildi.
Değişiklikleri karşılaştırmalı olarak görmek için bu bağlantıyı tıklayabilirsiniz.
Türkiye Çevre Ajansının Kurulması ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun
Anayasa Mahkemesi’nin E. 2021/27, K. 2023/26 sayılı ve 16.02.2023 tarihli kararı uyarınca, ajansın organ ve birimleri ile mali haklara ilişkin hükümlerdeki bazı ibareler iptal edildi. Değişiklikler, 21.04.2024 tarihinde yürürlüğe girecek.
Değişiklikleri karşılaştırmalı olarak görmek için bu bağlantıyı tıklayabilirsiniz.
İkinci El Motorlu Kara Taşıtlarının Ticareti Hakkında Yönetmelik
İkinci el motorlu kara taşıtı ilanlarına ilişkin kural ve yükümlülükler ile ikinci el motorlu kara taşıtı ticaretinde ödeme yöntemleri, yönetmelik kapsamına alındı. İlan kısıtlamasına ilişkin geçici madde hükümleri düzenlendi.
Değişiklikleri karşılaştırmalı olarak görmek için bu bağlantıyı tıklayabilirsiniz.
Mesleki saygınlık yeniden tanımlandı. Yetki belgesi almanın veya yenilemenin özel şartları, taşıtların yaşı, cinsi ve diğer şartlar, şoförlerde aranacak nitelik ve şartlar, yetki belgesi sahiplerinin ortak yükümlülükleri, acentelerin yükümlülükleri, zaman tarifeleri, uyarma, belge ücretlerine ilişkin hükümler ile yaptırım, şube ve belgelere ilişkin geçiş hükümlerinde değişikliğe gidildi.
Değişiklikleri karşılaştırmalı olarak görmek için bu bağlantıyı tıklayabilirsiniz.
Yurtdışı yükseköğretim kurumlarından yurtiçindekilere yatay geçiş ile çift anadal ve yan dal başvuru süresine ilişkin hükümlerde değişikliğe gidildi.
Değişiklikleri karşılaştırmalı olarak görmek için bu bağlantıyı tıklayabilirsiniz.
Özel Tiyatroların Projelerine Yapılacak Yardımlara İlişkin Yönetmelik
Yönetmelikte geçen özel tiyatro yeniden tanımlandı, başvuru belgelerine ilişkin hükümlerde değişikliğe gidildi.
Değişiklikleri karşılaştırmalı olarak görmek için bu bağlantıyı tıklayabilirsiniz.
Zorunlu Karşılıklar Hakkında Tebliğ
Merkez Bankası tarafından kur/fiyat koruma desteği sağlanan hesaplar (tüm vadeler) için zorunlu karşılık oranı %15 olarak belirlendi.
Değişiklikleri karşılaştırmalı olarak görmek için bu bağlantıyı tıklayabilirsiniz.
Merkezi yerleştirme esaslarına göre yükseköğretim kurumlarına yerleştirilen öğrencilerin öğrenci katkı payı ve öğrenim ücretleri, katkı payı ve öğrenim ücretini süresinde ödemeyenler hakkında yapılacak işlem, yurt dışından kabul edilecek öğrencilerden alınacak öğrenim ücreti tutarları ve başarılı öğrencilerin öğrenim ücreti tutarlarına ilişkin hükümler başta olmak üzere kapsamlı düzenlemelere gidildi. Karar, 30.06.2023 tarihinden itibaren geçerli olacak.
Danıştay Başkanlık Kurulu’nun 2023/32 Sayılı Kararı
Karar uyarınca, vergi dava dairesi olarak görev yapan Danıştay Dördüncü Dairesi’nin görev alanı değiştirilerek idari dava dairesi olarak görevlendirilmesine karar verildi.
Danıştay Başkanlık Kurulu’nun 2020/62 Sayılı Kararı
İkinci, üçüncü, altıncı, sekizinci, dokuzuncu ve onuncu dairelerin görev alanında değişikliğe gidildi. Değişiklikler, 01.08.2023 tarihinde yürürlüğe girecek.
Değişiklikleri karşılaştırmalı olarak görmek için bu bağlantıyı tıklayabilirsiniz.
Enerji Piyasası Düzenleme Kurulu’nun 11956 Sayılı Kararı
Enerji sektöründe kullanılan endüstriyel kontrol sistemlerinde yetkisiz erişim elde edilmesine veya hassas bilgilere ulaşılmasına ve sistem sürekliliğinin aksamasına neden olabilecek güvenlik açıklıklarının sömürülmeden önce tespit edilip giderilmesinin sağlanması amacıyla, Enerji Sektöründe Kullanılan Endüstriyel Kontrol Sistemleri İçin Güvenlik Analiz ve Test Usul ve Esasları yürürlüğe girdi. 03.05.2019 tarihli ve 30763 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Enerji Sektöründe Kullanılan Endüstriyel Kontrol Sistemleri İçin Güvenlik Analiz ve Test Usul ve Esasları yürürlükten kaldırıldı.
