Ücretini Gününde Almayan Gazetecinin Alacağını Günlük %5 Fazlası ile Talep Hakkı

Basın İş Kanunun en tartışmalı konularından biri belki de gününde ödenmeyen ücretin günlük % 5 fazlası ile talep hakkıdır.

Çeşitli kanunlarla çalışanların ücreti güvence altına alınmışsa da tüm meslek grupları içerisinde ücret alacağının günlük % 5 fazlasıyla ödenmesi sadece gazetecilere tanınmış bir imtiyazdır. Gerçekten de işçinin rızası olmaksızın ücretin takas edilemeyeceği, kasten verilen zararların ücretin haczedilen kısmı kadar takas edilebileceği (TBK m. 407/2), ücretin işveren lehine kullanabileceğine ilişkin anlaşmaların geçersiz olduğu (TBK m. 407/son), nafaka alacağı ve çalışanın bakımıyla yükümlü olduğu aile bireyleri için hakimin belirlediği tutar hariç kalmak kaydıyla, ücretin 1/4'ünden fazlasının haczedilemeyeceği, doğmuş veya doğacak ücretin devir ve rehne konu edilemeyeceği (TBK m. 410), İş Kanunu aynı ve eşit değerde bir iş için farklı cinsiyetteki çalışanlar farklı ücret ödenemeyeceği (İş K. m. 5/4) gibi hükümlerle ücret korunmak istenmiş, ancak Basın İş Kanunun m. 14/2 hükmüne benzer, çalışanın ücretini bu şekilde koruyan başkaca bir düzenleme herhangi bir kanunda yer almamaktadır.

Söz konusu hüküm gerek öğretide gerek yargı kararlarında çokça tartışılmıştır. Bu ödemenin yıllık % 1825’e ulaşması sebebiyle tenkis edilip edilemeyeceği, hukuki niteliği, Anayasa’ya aykırılığı gündeme gelmiştir. Her ne kadar bu ödemenin tenkis edileceği konusunda görüş birliği mevcutsa da bu sonuca ulaşabilmek için farklı hukuki çözümler önerilmiştir.

YİBBGK , T. 24.12.1973, E. 1973/4, K. 1973/6 sayılı kararında, bahse konu düzenlemenin faiz ya da tazminat olmadığı belirtilerek uyulması zorunlu bir kamu hükmü olduğu yönünde içtihat tesis edilmiştir. Söz konusu karar tartışmaları sonlandırmamış, öğretide cezai şart, gecikme faizi, tazminat olduğu yönünde görüşler savunulmakta, Yargıtay’ın bu ödemenin gecikme tazminatı, ceza koşulu, zam, kendine özgü alacak ve faiz olarak nitelendirdiği kararları mevcuttur.

Basın İş Kanunun m. 14/2 ve EK m. 1/8 düzenlemesinin Anayasanın 2., 5., 10. 11., 48., 49. ve 55. maddelerine aykırı olduğu iddiasıyla iptali talep edilmiş ve Anayasa Mahkemesi T. 12.06.2008, E. 2005/28, K. 2008/122 sayılı kararıyla Anayasaya aykırılık iddiasını oybirliği ile reddetmiş ancak aradan 10 yılın geçmesi üzerine tekrardan Anayasaya aykırılığı gündeme gelmiş, Anayasa Mahkemesi de T. 19/9/2019 , E. 2019/48, K. 2019/74 sayılı kararı ile EK m. 1/8 düzenlemesini iptal etmiştir. Bu karar üzerine artık fazla çalışma ücretleri dışındaki ücretlerin % 5 fazlası ile talep edilmesi mümkündür.

Yargıtay bu ödemenin tenkisata uğraması gerektiği yönündeki kararını istikrarlı bir şekilde uygulamakla birlikte indirimin ne oranda yapılacağına dair kriterler de belirlemiştir. Alacağın doğum tarihi ile dava edilmesi arasında geçirilen süre, günlük yüzde beş fazla alacak tutarının asıl alacağın 4 – 5 katını geçmemesi gerekliliği bu kriterlere örnek olarak verilebilir.

Gazeteciye Basın İş Kanunu ile tanınan ücretin gününde ödenmemesi halinde günlük % 5 fazlası ile talep hakkı öğreti görüşleri ve Yargıtay kararları ile şekillense de konu ile ilgili tartışmaların nihai olarak sonlandırılması için bu hükmün yeniden düzenlenmesi gerektiğini düşünmekteyim.

Bu konuda ayrıca Tarık Gökhan Tosun'un "Basın İş Hukukunda Ücret" adlı eserine başvurulabilir.

On İki Levha Yayıncılık