7343 Sayılı Kanun’da Çocuk Teslimi ve Çocukla Kişisel İlişki Kurulmasına Dair İlâmların ve Tedbir Kararlarının Yerine Getirilmesine İlişkin Geçiş Hükümleri

24.11.2021 tarihinde TBMM’de kabul edilen ve 30 Kasım 2021 tarihinde 31675 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan 7343 sayılı İcra ve İflas Kanunu ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun icra hukuku bakımından önemli bir adım ve dönüm noktasıdır. 7343 sayılı Kanun’un 32. maddesi ile çocuk teslimi ve çocukla kişisel ilişki kurulmasına ilişkin tüm maddeler (İİK m. 25, 25/a, 25/b, 341) İcra ve İflas Kanunu’ndan çıkarılmıştır. Çocuk teslimi ve çocukla kişisel ilişki kurulmasına ilişkin ilâmların yerine getirilmesi artık İcra ve İflas Kanunu hükümlerine göre değil, 5395 sayılı Çocuk Koruma Kanunu (ÇKK)’na 7343 sayılı Kanun ile eklenen maddelere göre gerçekleşecektir. Çocuk teslimi ve çocukla kişisel ilişki kurulmasına ilişkin ilâmların yerine getirilmesinde icra dairesinin ve icra mahkemesinin herhangi bir görevi kalmamış olup denetleme ve yaptırım uygulama yetkisi aile mahkemesine verilmektedir. Böylece çocuk teslimi ve çocukla kişisel ilişki kurulmasına ilişkin ilâmların yerine getirilmesi icra ve iflâs hukukunun bir konusu olmaktan çıkmıştır. Yıllardır eleştirilen, doktrinde kaldırılması gerektiği hep dile getirilen^[1] ve uygulamada da birçok soruna yol açan bu konu kanaatimizce çocuğun yararına hizmet etmeye daha elverişli bir düzenlemeye kavuşmuştur.

Bu çalışmada, çocuk teslimi ve çocukla kişisel ilişki kurulmasına ilişkin yeni düzenlemelerin tamamından ziyade, 7343 sayılı Kanun’un 48. maddesi ile 5395 sayılı Çocuk Koruma Kanunu’na eklenen geçici madde 2 üzerinden bir inceleme yapılmaktadır. Söz konusu düzenleme, İİK’dan ilgili hükümlerin çıkarılıp ÇKK’ya eklenen yeni hükümler karşısında ortaya çıkan geçiş dönemine ilişkin kurallar getirmektedir. Aşağıda maddeler hâlinde bu geçiş hükümlerine ilişkin açıklamalar ve tespitler yer almaktadır.

• Öncelikle 7343 sayılı Kanun, Resmî Gazete’de yayım tarihi olan 30 Kasım 2021 tarihinde yürürlüğe girmiştir (7343 s.K. m. 57). Dolayısıyla İİK’da çocuk teslimi ve çocukla kişisel ilişki kurulmasına ilişkin hükümler 30 Kasım 2021 tarihinde mülga olmuştur. Kanun koyucu, bu noktada çocuk teslimi ve çocukla kişisel ilişki kurulmasına ilişkin hükümler bakımından yürürlüğe ilişkin ileri bir tarih belirlememiştir. Buna karşılık, ÇKK’daki yeni hükümler uygulanmaya başlayıncaya kadar İİK’daki çocuk teslimi ve çocukla kişisel ilişki kurulmasına ilişkin hükümler bir süre daha uygulanmaya devam edecektir (ÇKK geçici madde 2, f. 3). Kanun koyucu ÇKK geçici madde 2 ile uygulama bakımından aşamalı bir geçiş öngörmüştür.

• 7343 sayılı Kanun’un 48. maddesi ile ÇKK’na eklenen geçici madde 2’nin 1. fıkrasına göre, ÇKK 4. kısmının uygulanmasını göstermek üzere Adalet Bakanlığı tarafından yönetmelik çıkarılacaktır. Adalet Bakanlığı’nın bu görevini 7343 sayılı Kanun’un yayım tarihi olan 30 Kasım 2021’den itibaren 6 ay içerisinde yani en geç 30 Mayıs 2022 tarihine kadar yerine getirmesi gerekecektir.

• ÇKK geçici madde 2’nin 2. fıkrasında, çocuk teslimi ve çocukla kişisel ilişki kurulmasına ilişkin yeni hükümlerin ülke genelinde uygulamaya başlanması aşama aşama gerçekleşecektir. Adalet Bakanlığı, ÇKK’nın 4. kısmının uygulanmaya başlayacağı il ve ilçeleri tespit edecek ve bunları resmî internet sitesinde duyuracaktır. Bu nedenle uygulayıcılar ve ilgililer bakımından bu duyuruların takip edilmesi gerekecektir. ÇKK geçici madde 2’nin 1. fıkrasına göre çıkarılacak yönetmeliğin yayımlanmasından itibaren en geç 1 yılın sonunda ülke genelinde ÇKK 4. kısmının uygulanmaya başlayacağı öngörülmektedir. Bu durumda en geç 30 Mayıs 2022 tarihine kadar yönetmelik çıkarılmış olursa, en geç 30 Mayıs 2023 tarihine kadar tüm ülkede çocuk teslimi ve çocukla kişisel ilişki kurulmasına ilişkin ilâmlar adlî destek ve mağdur hizmetleri müdürlükleri tarafından yerine getiriliyor olacaktır.

• ÇKK’nın 4. kısmı peyderpey uygulamaya geçeceğinden, onun henüz uygulanmaya başlamadığı yerlerde, İİK’nın 25, 25/a, 25/b hükümleri uygulanmaya devam edecektir (ÇKK geçici madde 2, fıkra 3). Esasen 7343 sayılı Kanun’un yürürlüğe girmesi ile İİK’nın çocuk teslimi ve çocukla kişisel ilişki kurulmasına ilişkin hükümleri mülga olmuşsa da, ÇKK’nın 4. kısmının uygulanmaya başlanmadığı, yani henüz Adalet Bakanlığı tarafından uygulanacağı duyurulmamış yerlerde, İİK’nın ilgili hükümleri uygulanacaktır. Ama eski uygulamadan önemli bir fark olarak, İİK hükümleri uygulansa da, çocuk teslimi ve çocukla kişisel ilişki kurulmasına ilişkin ilâmların yerine getirilmesi bakımından yapılan tüm işlemler harçtan muaf olacaktır (ÇKK geçici madde 2, f. 7). Ayrıca burada dikkat edilmesi gereken bir nokta olarak, İİK’nın uygulanmaya devam edecek maddeleri arasında mülga olan İİK m. 341’in yer almadığını belirtmek gerekir.

• ÇKK geçici madde 2, fıkra 4’te yeni düzenlemenin yürürlüğe girmesi ile cezaî yaptırımların uygulanmasına ilişkin bir geçiş hükmü yer almaktadır. Kanun’un ifadesi şöyledir: “Bu maddenin yürürlüğe girdiği tarihten önce gerçekleşen ve 2004 sayılı Kanunun mülga 341 inci maddesi kapsamında kalan eylemlere ilişkin şikâyetler, icra mahkemelerince sonuçlandırılır.” Buna göre 7343 sayılı Kanun’un yürürlüğe girdiği tarih olan 30 Kasım 2021 tarihinden önce gerçekleşen ve 341. maddenin kapsamında olan bir eyleme ilişkin şikâyet yargılaması icra mahkemesinde yapılacaktır. Dolayısıyla İİK m. 341’e ilişkin yargılamalar, 7343 sayılı Kanun’un yürürlüğe girmesi ile aile mahkemesine gönderilmeyecektir. 30 Kasım 2021 tarihinden sonra çocuk teslimi ve çocukla kişisel ilişki kurulmasına dair ilâmlar veya tedbir kararlarının yerine getirilmesine muhalefet edilmesi halinde ÇKK m. 41/F uygulama alanı bulacaktır. Söz konusu maddeye göre, şikâyet mercii aile mahkemesi olacaktır. Bu noktada şuna işaret etmek gerekir ki, ÇKK geçici madde 2, fıkra 3’te de ÇKK’nın 4. kısmının uygulanmaya başlanmadığı yerler bakımından uygulanacak hükümler arasında İİK m. 341 yer almamaktadır. Fıkra 3 ve 4 bir arada ele alındığı takdirde, 7343 sayılı Kanun’un yürürlük tarihi olan 30 Kasım 2021 tarihinden itibaren İİK m. 341’in uygulanmayacağı sonucu çıkmaktadır. Başka bir deyişle ÇKK’nın 4. kısmı uygulanmaya başlamış olsun veya olmasın cezaî yaptırımlar ÇKK m. 41/F’ye göre uygulanacaktır. Keza ÇKK geçici madde 2’nin 5. fıkrası da bu hususu düzenlemektedir.

• ÇKK geçici madde 2’nin 5. fıkrasında, çocuk teslimi ve çocukla kişisel ilişki kurulmasına dair ilâm veya tedbir kararlarının yerine getirilmesine muhalefet edilmesi hâlinde tüm ülke genelinde ÇKK m. 41/F’nin uygulanacağı düzenlenmektedir. Dolayısıyla, ÇKK’nın 4. kısmının uygulanmaya başlamadığı yerlerde İİK m. 25, 25/a, 25/b uygulanmaya devam edilecek olsa da, cezaî yaptırımlar bakımından İİK m. 341 değil, ÇKK m. 41/F uygulanacaktır. Bir başka deyişle, çocuk teslimi ve çocukla kişisel ilişki kurulmasına dair ilâmlar 30 Kasım 2021 tarihinden sonra ister icra dairesinde ister adlî hizmet ve mağdur hakları müdürlüğünde yerine getiriliyor olsun ÇKK m. 41/F uygulanacaktır ve görevli mahkeme aile mahkemesi olacaktır.

• ÇKK geçici madde 2’nin 6. fıkrasına göre, ÇKK’nın 4. Kısmının uygulanmaya başlandığı il ve ilçelerde, çocuk teslimi veya çocukla kişisel ilişki kurulmasına dair ilâmların icrasına ilişkin derdest takip dosyaları, icra dairesince teslim veya kişisel ilişki kurulması işlemleriyle sınırlı olmak üzere re’sen işlemden kaldırılır. ÇKK’nın 4. kısmı ülkede peyderpey uygulanmaya başlanacağından, uygulamaya başlanan yerler bakımından derdest icra takibi dosyaları için bir geçiş hükmü düzenlenmiştir. ÇKK’nın 4. kısmının uygulanmaya başlandığı yerlerde icra dosyası icra dairesince re'sen işlemden kaldırılacaktır. Ancak burada tüm dosya bakımından değil, yalnızca çocuk teslimi veya kişisel ilişki kurulması işlemleri için işlemden kaldırma söz konusudur. Örneğin kişisel ilişki kurulması için takip alacaklısının o tarihe kadar yaptığı masrafları karşı taraftan isteyebilmesi mümkündür. ÇKK’nın 4. kısmının uygulanmaya başlandığı tarihten sonra, çocuk teslimi veya kişisel ilişkide hak sahibi olan kişi artık adlî destek ve mağdur hizmetleri müdürlüğüne başvuracaktır. Çünkü icra dairesi dosyayı göndermeyip işlemden kaldırdığı için, hak sahibinin yeni bir başvuru yapması gerekir.

• Çocuk teslimi ve çocukla kişisel ilişki kurulmasına ilişkin ilâmların yerine getirilmesi bakımından önemli bir değişiklik de, harçtan muafiyettir. ÇKK’nın 4. kısmının uygulanmaya başlayacağı yerler bakımından harçtan muafiyet ÇKK m. 41/H’de düzenlenmiştir. Ama ÇKK’nın 4. kısmının uygulanmaya başlamadığı yerlerde, bu ilâmların yerine getirilmesi için icra dairesinde yapılacak takip işlemleri de ÇKK geçici madde 2’nin 7. fıkrası gereğince yine harçtan muaftır. Bu iş ve işlemler için yapılacak tüm masraflar, avukatlık ücreti hariç, Adalet Bakanlığı bütçesinden karşılanacaktır.

Dipnotlar