7226 Sayılı Kanun’un Geçici 3. Maddesinde Yapılan Değişikle Çeklere İlişkin Getirilen Düzenleme ve Ortaya Çıkardığı Bazı Sorunlar

by Dr. Öğr. Üyesi H. Ali Dural

Giriş

30.04.2021 tarih ve 31470 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren 7318 sayılı “Vergi Usul Kanunu ve Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun”un 15. maddesiyle 7226 sayılı “Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun”a Geçici 3. Madde eklenmiştir.

Anılan madde aşağıdaki gibidir:

“Covid 19 salgın hastalığıyla mücadele kapsamında ülke genelinde uygulanan kısıtlamalar dikkate alınarak hak kayıplarının önlenmesi amacıyla;

a) İbraz süresinin son günü 30/4/2021 ila 31/5/2021 (bu tarihler dahil) tarihleri arasına isabet eden çekler, bu tarihler arasında ibraz edilemez; 1/6/2021 tarihinden sonra, kalan ibraz süresi içinde ibraz edilebilir.

b) 30/4/2021 ila 31/5/2021 (bu tarihler dahil) tarihleri arasında vadesi gelen kambiyo senedine dayalı alacaklar hakkında, bu tarihler arasında icra ve iflas takibi başlatılamaz, ihtiyati haciz kararı verilemez ve başlamış olan takipler durur

c) 10/1/2003 tarihli ve 5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu kapsamına giren kamu idarelerinin kamu hukukundan veya özel hukuktan doğan alacakları hakkında 30/4/2021 ila 31/5/2021 (bu tarihler dahil) tarihleri arasında icra ve iflas takibi başlatılamaz”

Görüldüğü üzere 7226 sayılı Kanun’a eklenen Geçici 3. Madde’nin 1/a maddesi ile maddede belirtilen çekler hakkında ibraz yasağı getirilmiştir. Kanun’un Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girmesiyle kamuoyunda maddenin kapsamına giren çekler ve özellikle de çekle işleyen hesapta karşılığı bulunan çeklerin ödenip ödenmeyeceği konularında bazı tereddütler ve yer yer de tepkiler ortaya çıkmıştır.

Bu tereddüt ve tepkiler sonucunda aynı tarihte (30.04.2021) Resmi Gazete’nin 31470 mükerrer sayısı yayımlanmıştır. Anılan mükerrer sayıda Ticaret Bakanlığı’nın “7226 Sayılı Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanunun Geçici 3. Maddesinin Birinci Fıkrasının (A) Bendinin Uygulanmasına İlişkin Tebliğ” (Tebliğ) yayımlanmış ve fakat bu Tebliğ de kanaatimizce tereddütleri gidermek yerine özellikle normlar hiyerarşisi ilkesi kapsamında mevcut tereddütleri daha da artırmıştır.

Bu gelişmeler dikkate alınarak aşağıdaki satırlarda 7226 sayılı Kanun’un 7318 sayılı Kanunla değiştirilen Geçici 3. Maddesinin 1/a hükmünün uygulanmasına ilişkin özellikle üç konu bakımından değerlendirmelerimiz ve her bir konuya ilişkin değerlendirmelerimizin yer aldığı bölümün sonunda o konuya ilişkin varmış olduğumuz sonuçlar yer almaktadır. Bu konular şunlardır:

  1. Düzenlemenin kapsamına hangi çekler girmektedir?

  2. İbraz yasağının sonuçları nelerdir?

  3. 30.04.2021 tarihinden önce karşılıksızdır işlemine tabi tutulan çekler hakkında 30.04.2021-31.05.2021 tarihleri arasında icra takibi yapılabilecek midir?

1. 7226 sayılı Kanun’un Geçici 3. Maddesi’nin Kapsamına Giren Çekler

7226 sayılı Kanun’un Geçici 3. Maddesi’nin 1. fıkrasının (a) bendinde haklarında ibraz yasağı getirilen çekler, “ibraz süresinin son günü 30/04/2021 ila 31/05/2021 (bu tarihler dahil) tarihleri arasına isabet eden çekler”. Bu çekler, 30.04.2021-31.05.2021 (bu tarihler dahil) muhatap bankaya ibraz edilemeyecektir.

Dikkat edilecek olursa söz konusu düzenleme ibraz süresinin son günü hangi tarih olursa olsun tüm çeklere değil, sadece ibraz süresinin son günü 30.04.2021-31.05.2021 tarihleri arasına isabet eden çeklere 30.04.2021-31.05.2021 arasında muhatap bankaya ibraz yasağı getirmektedir. Durumu birkaç örnekle açıklamak gerekirse:

Örneğin 27.04.2021 düzenleme tarihli bir çekin ibraz süresi, bu çekin düzenlenme ve ödeme yeri İstanbul olmasından dolayı 10 gündür (TTK m. 796/1)[1]. Bu çekin on günlük ibraz süresinin son günü 07.05.2021’dir; yani 30.04.2021-31.05.2021 tarihleri arasındaki bir tarihe isabet etmektedir. Dolayısıyla bu çek ibraz süresinin son günü 30/4/2021 ila 31/5/2021 tarihleri arasına isabet eden bir çek olması sebebiyle Geçici 3. Madde kapsamındadır. Bu sebeple örnekteki çek, 30.04.2021-31.05.2021 tarihleri arasında muhatap bankaya ödeme için ibraz edilemeyecektir. 30.04.2021 tarihine kadar 10 günlük ibraz süresinden 3 gün geçtiği için 01.06.2021’den sonra kalan 7 günlük ibraz süresi içinde (07.06.2021 tarihine kadar) muhatap bankaya ödeme için ibraz edilebilecektir.

Buna karşın, bir diğer örnekte 02.05.2021 düzenlenme tarihli bir çekin düzenlenme yeri Ankara, ödeme yeri ise İstanbul’dur. Bir diğer ifadeyle TTK m. 796/1 uyarınca düzenlenme ve ödeme yerleri farklı olduğu için ibraz süresi bir aydır. Bu çekin ibraz süresinin son günü 02.06.2020’dir. Görüldüğü üzere bu çek, ibraz süresinin son günü 30/4/2021 ila 31/5/2021 tarihleri arasına isabet eden bir çek kategorisinde olmadığı için düzenleme kapsamında değildir. Dolayısıyla bu çek bir aylık ibraz süresi içinde örneğin 06.05.2021 tarihinde muhatap bankaya ibraz edilebilir. Hesapta karşılığının bulunması halinde muhatap banka çek bedelini ödemekle yükümlüdür. Hesapta karşılığının bulunmaması halinde bu çek hakkında karşılıksız işlemi yapılabilecektir.

Başka bir örnekte çekin düzenlenme tarihi 25.05.2021’dir. Bu çekin düzenlenme ve ödeme yeri İstanbul olmasından dolayı ilk örnekte olduğu gibi TTK m. 796/1 uyarınca düzenlenme ve ödeme yerleri aynı olduğu için ibraz süresi on gündür. Buna göre ibraz süresinin son günü 04.06.2021’dir. Fakat bu çek de, aynı ikinci örnekte olduğu gibi, ibraz süresinin son günü 30/4/2021 ila 31/5/2021 tarihleri arasına isabet eden bir çek olmadığından düzenleme kapsamında değildir. Bu sebeple, bu çekin örneğin 27.05.2021 tarihinde muhatap bankaya ibraz edilmesi halinde çekle işleyen hesapta karşılığı varsa çek bedeli hamile ödenecek veya çekle işleyen hesapta karşılığı yoksa bu çek hakkında karşılıksız işlemi yapılacaktır.

Yukarıdaki örneklerden de anlaşılacağı üzere, 7226 sayılı Kanun’un Geçici 3. Maddesinin getirmiş olduğu yeni düzenleme, ibraz süresinin son günü hangi tarihte olursa olsun tüm çeklerin 30.04.2021-31.05.2021 tarihleri arasında ibrazını yasaklamamaktadır. Düzenlemeyle ibrazı yasaklanan çekler, ibraz süresinin son günü 30/4/2021 ila 31/5/2021 tarihleri arasına isabet eden çeklerdir. Buna karşın ibraz süresinin son günü 31.05.2021’den sonraki bir tarihe isabet eden çekler ise, ibraz süresi içinde olmak şartıyla 30.04.2021-31.05.2021 tarihleri arasında muhatap bankaya ibraz edilebilecektir.

Hükmün lafzından yola çıkarak varılan bu sonuca karşı, hükmün amacının (ratio legis) 30.04.2021-31.05.2021 tarihleri arasında tüm çeklere uygulanması gereken genel bir ibraz yasağı getirmek olduğu ileri sürülebilir. Gerçekten pandemi sebebiyle uygulanan tam kapanmada gelir kaybına uğrayacak olan çek borçlularının bu durumdan çek bedellerini ödemek bakımından olumsuz etkilenecekleri öngörülebilir[2]. Bu çerçevede, hükmün amacının çekin ibraz süresinin son günü hangi tarihte olursa olsun çekin 30.04.2021-31.05.2021 tarihleri arasında bankaya ibrazını önlemek olduğu; böylece tam kapanmanın olumsuz etkilerinin azaltılmasının amaçlandığı ve bu sebeple sadece ibraz süresinin son günü bu tarihler arasına isabet eden çeklere özel değil, amaca uygun yorumla ibraz süresinin son günü 31.05.2021 tarihinden sonraki bir tarihte olan ve fakat 30.04.2021-31.05.2021 tarihleri arasında ibraz edilebilecek çekleri de kapsayacak şekilde tüm çeklere uygulanması gereken genel bir ibraz yasağı olarak anlaşılması gerektiği savunulabilir.

Yukarıdaki argümanlarla savunulabilecek bu görüşe birkaç açıdan itiraz edilebilir. Öncelikle getirilen düzenlemenin amacının çek borçlularını tam kapanmanın olumsuz etkilerinden korumak olduğunu kesin ifadelerle ileri sürmek pek mümkün değildir. Tam tersine, Geçici 3. Maddenin birinci fıkrasındaki “hak kayıplarının önlenmesi amacıyla” ifadesinden hükmün amacının hak sahibi olan alacaklı hamilleri korumak olduğu rahatlıkla ileri sürülebilir. Nitekim Tebliğ’de, getirilen düzenlemeyle “Covid-19 salgın hastalığı nedeniyle uygulanan kısıtlama tedbirleri kapsamında çekini bankaya ibraz edemeyen alacaklının hakkı” nın korunduğu açıkça belirtilmiştir. Bu sebeple, hükmün sadece çek borçlusunu koruduğu ileri sürülemeyecektir.

İkinci olarak, Geçici 3. Maddenin 1/a hükmünde, ibraz sürelerinin son günü 30.04.2021-31.05.2021 tarihleri arasında olan çeklerin özellikle hedef alındığı anlaşılmaktadır. Gerçekten Kanunkoyucu çekin ibraz süresinin son gününe hiç vurgu yapmadan, ibraz süresinin son günü hangi tarihte olursa tüm çekleri kapsayacak şekilde “Çekler, 30.04.2021-31.05.2021 tarihleri arasında ibraz edilemez” şeklinde bir düzenleme yapabilirdi. Nitekim, Geçici 3. Maddenin 1. Fıkrasının (b) bendinde icra takibi başlatma yasağını sadece vadesi 30.04.2021-31.05.2021 tarihleri arasındaki kambiyo senetleri için öngören Kanunkoyucu, Geçici 3. Maddenin birinci fıkrasının (c) bendinde, kamu idarelerinin alacakları hakkında vade açısından herhangi bir farklılaşma yaratmadan, vadesi 30.04.2021 tarihinden önce gelen alacakları da kapsayacak şekilde kamu idarelerinin tüm alacakları hakkında 30.04.2021-31.05.2021 tarihleri arasında icra ve iflas takibi başlatılamayacağını düzenlemiştir. Dolayısıyla kamu idarelerinin alacakları hakkında vade açısından hiçbir farklılaşmaya gitmeden 30.04.2021-31.05.2021 tarihleri arasında icra ve iflas takibi başlatma yasağı getiren Kanunkoyucu’nun, (a) bendinde sadece ibraz süresinin son günü belli tarihler arasına isabet eden çekleri, (b) bendinde ise vade tarihleri belli tarih aralığında olan kambiyo senetlerini düzenleme kapsamına almasının bilinçsiz bir tercihin sonucu olmadığı, tam tersine bilinçli bir tercihin sonucu olduğu rahatlıkla ileri sürülebilir.

Son olarak ise, çekin maddede belirtilen tarihler arasında ibraz süresi içinde olmasına rağmen ibrazının yasaklanması istisnai nitelikte bir hükümdür. Bilindiği üzere istisnai nitelikteki hükümlere ilişkin dar yorumlanma ilkesi geçerlidir. Bu sebeple, istisnai nitelikteki Geçici 3. Madde hükmünün, maddede belirtilen çekler dışında tüm çekleri kapsayacak şekilde geniş yorumlanması kanımızca mümkün değildir.

Sonuç olarak kanaatimizce, Geçici 3. Maddenin 1. Fıkrasının (a) bendinin yeni hali, sadece ibraz süresinin son günü 30.04.2021-31.05.2021 tarihlerine isabet eden çekler açısından 30.04.2021-31.05.2021 tarihleri arasında ibraz yasağı getirmektedir. Yukarıda belirttiğimiz ikinci ve üçüncü örneklerde olduğu gibi, ibraz süresinin son günü 31.05.2021 tarihinden sonraki bir tarihte olan çekler, ibraz süresi içinde olmak şartıyla 30.04.2021-31.05.2021 tarihleri arasında muhatap bankaya ibraz edilebilecektir. Muhatap bankanın, Geçici 3. Maddenin tüm çekleri kapsayan genel bir ibraz yasağı getirdiği gerekçesiyle bu çekleri ödemeden kaçınması mümkün değildir. Aksi durumda muhatap bankanın hamile karşı hukuki sorumluluğu gündeme gelebilecektir.

2. İbraz Yasağının Sonuçları

7226 sayılı Kanun’un değiştirilen Geçici 3. Maddesi’nin birinci fıkrasının (a) bendindeki “bu tarihler arasında ibraz edilemez” şeklindeki ibaresiyle ibraz süresinin son günü 30.04.2021-31.05.2021 tarihleri arasına isabet eden çeklerin bu tarihler arasında muhatap bankaya ibrazı yasaklanmıştır. Aslında burada teknik olarak bir yasak söz konusu olmayıp ifade edilmek istenilen husus, hukuki işlem benzeri bir fiil olan ibrazın, kendisine bağlanan hukuki sonuçları doğurmamasıdır. Bir diğer ifadeyle anılan çekler 30.04.2021-31.05.2021 tarihleri arasında muhatap bankaya ibraz edilseler bile bu ibraz herhangi bir hukuki sonuç doğurmayacaktır.

Bu arada belirtelim ki TTK m. 798/1’in “Çekin bir takas odasına ibrazı ödeme için ibraz yerine geçer” hükmü uyarınca çekin 30.04.2021-31.05.2021 tarihleri arasında (bu tarihler dahil) takas odasına ibrazının da ibraza bağlanan hukuki sonuçları doğurması mümkün değildir.

Çekin ibraz süresi içinde geçerli olarak ibrazına bağlanan iki temel sonuç, çekin hesapta karşılığı varsa ödenmesi (TTK m. 796 vd.) ve çekin hesapta kısmen veya tamamen karşılığının bulunmaması halinde hakkında karşılıksızdır işlemi uygulanmasıdır (Çek K. m. 3/2). Bu durumda ibraz süresinin son günü 30.04.2021-31.05.2021 tarihleri arasındaki bir tarihe isabet eden çekin bu tarihler arasında bankaya ibraz edilmesi çekin ibrazına bağlanan bu sonuçları doğurmayacağına göre, böyle bir çekin muhatap bankaya ibrazı halinde muhatap banka çekin hesapta karşılığı varsa ödemeyecek, hesapta kısmen veya tamamen karşılığı yoksa bu çek hakkında karşılıksızdır işlemi yapamayacaktır.

Hal böyle olmasına rağmen, Tebliğ m. 2/2’de:

“7226 sayılı Kanunun geçici 3 üncü maddesi kapsamında;

a) İbraz süresinin son günü, 30/4/2021 ila 31/5/2021 tarihleri arasına isabet eden çeklerin, belirtilen tarihler arasında bankaya ibraz edilmesi halinde, çek hesabı sahibinin hesabında çekin karşılığının bulunması kaydıyla çek bedelinin ödenmesi gerekmektedir.

b) İbraz süresinin son günü, 30/4/2021 ila 31/5/2021 tarihleri arasına isabet eden çeklerin, belirtilen tarihler arasında bankaya ibraz edilmesi ve çek hesabı sahibinin hesabında çekin karşılığının bulunmaması halinde, 1/6/2021 tarihinden önce 5941 sayılı Çek Kanunu kapsamında karşılıksızdır işlemi yapılmayacaktır. 1/6/2021 tarihinden sonra ise söz konusu çeklerle ilgili gerekli işlemler yapılabilecektir”

düzenlemesi yer almaktadır.

Hemen belirtelim ki, 7226 sayılı Kanun’un Geçici 3. Maddesine tamamen aykırı olan bu düzenlemenin uygulanması mümkün değildir. Anılan Tebliğ hükmü açık bir şekilde normlar hiyerarşisine aykırıdır.

Bir kere, 7226 sayılı Kanun’un Geçici 3. Maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi açık bir şekilde hükümde belirtilen çeklerin 30.04.2021-31.05.2021 tarihleri arasında ibraz edilemeyeceğini düzenlemiştir. Bunun anlamının ibraza bağlanan hukuki hiçbir sonucun doğmayacağı olduğunu yukarıda ifade etmiştik. Maddede bu sonuçlardan “hesapta çek karşılığının bulunması halinde bu karşılığın ödenmesi” sonucunun istisna tutulduğuna ilişkin hiçbir düzenleme bulunmamaktadır. Bunun için Çek K. m. 3/8’de[3] olduğu gibi açık bir kanuni düzenlemeye ihtiyaç vardır. Kanunla öngörülmeyen istisnai düzenlemenin normlar hiyerarşisinde kanunun altında olan tebliğ ile getirilmesi mümkün değildir.

Diğer yandan, Tebliğ m. 2/2’nin getirmiş olduğu bu düzenleme mantık kurallarıyla çelişmektedir. Bu düzenlemeye göre demek ki çek bankaya ibraz edilebilecektir ki hesapta karşılığı varsa ödenebilsin. Oysa 7226 sayılı Kanun’un Geçici 3. Maddesi açık bir şekilde maddede belirtilen çeklerin 30.04.2021-31.05.2021 tarihleri arasında bankaya ibraz edilemeyeceğini belirtmiştir. İbraz edilemeyen bir çek nasıl ödenecektir?! Tebliğ düzenlemesiyle 7226 sayılı Kanun’un Geçici 3. Maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi anlamsızlaştırılmaktadır.

Sonuç olarak yukarıda belirttiğimiz gibi Tebliğ’in 2/2. maddesi normlar hiyerarşisine açıkça aykırıdır. Bu sebeple uygulanması mümkün değildir. 7226 sayılı Kanun’un Geçici 3. Maddesinde belirtilen çeklerin 30.04.2021-31.05.2021 tarihleri arasında bankaya ibraz edilmesi halinde bu çeklerin bedellerinin hesapta karşılığının bulunması halinde ödeme yapılması mümkün olmadığı gibi, hesapta kısmen veya tamamen karşılıkları yoksa bu çekler hakkında karşılıksızdır işlemi yapılamayacaktır. Hatırlatmak gerekir ki, kanun yerine kanuna aykırı Tebliğ düzenlemesini esas alarak 7226 sayılı Kanun’un Geçici 3. Maddesi kapsamındaki bir çeki 30.04.2021-31.05.2021 tarihleri arasında (bu tarihler dahil) ibraz edilmesi halinde ödeyen muhatap bankanın çekle işleyen hesap sahibinin uğramış olduğu zararı tazmin noktasında hukuki sorumluluğu gündeme gelebilecektir.

3. 30.04.2021 tarihinden önce karşılıksızdır işlemine tabi tutulan çekler hakkında 30.04.2021-31.05.2021 tarihleri arasında icra takibi yapılabilecek midir?

7226 sayılı Kanun’un Geçici 3. Maddesinin birinci fıkrasının (b) bendinde yapılan değişiklikle 30.04.2021- 31.05.2021 (bu tarihler dahil) tarihleri arasında vadesi gelen kambiyo senedine dayalı alacaklar hakkında, bu tarihler arasında icra ve iflas takibi başlatılamayacağı, ihtiyati haciz kararı verilemeyeceği ve başlamış olan takiplerin duracağı hüküm altına alınmıştır.

Düzenlemenin Resmi Gazete yayımlanmasıyla özellikle 30.04.2021 tarihinden önce haklarında karşılıksızdır işlemi uygulanan çekler hakkında da 30.04.2021-31.05.2021 tarihleri arasında icra takibi başlatılıp başlatılamayacağı konusunda tereddütler ortaya çıkmıştır.

Öncelikle belirtmek gerekir ki, hükümden de açıkça anlaşılacağı üzere, 30.04.2021-31.05.2021 tarihleri arasında haklarında icra takibi başlatılamayacak, ihtiyati haciz kararı verilemeyecek ve başlamış olan takipler duracak olan kambiyo senetleri 30.04.2021- 31.05.2021 (bu tarihler dahil) tarihleri arasında vadesi gelen kambiyo senetleridir. Kanun koyucu burada da (a) bendinde olduğu gibi tüm kambiyo senetleri için değil belirli (vadesi 30.04.2021-31.05.2021 tarihleri arasında vadesi gelen) kambiyo senetlerine özgü bir düzenleme yapmıştır. Dolayısıyla 30.04.2021’den önce vadesi gelen kambiyo senetleri düzenlemenin kapsamı dışında olduğu için bu kambiyo senetleri hakkında icra takibi başlatılabilir ve ihtiyati haciz kararı verilebilir.

Burada akla şu soru gelebilir. Geçici 3. Madde’nin (b) bendinde “başlamış olan icra takibi durur” ibaresine nasıl bir anlam verilmesi gerekmektedir? Çünkü 30.04.2021-31.05.2021 tarihleri arasında vadesi gelen kambiyo senetleri hakkında bu tarihler arasında zaten icra takibi başlatılamaz; icra takibi başlatılamayacağına göre durması da mümkün değildir. Maddenin bu ibaresinin, 30.04.2021 tarihinden önce vadesi gelen kambiyo senetleri hakkında başlatılan icra takiplerinin duracağı anlamında anlaşılması da mümkün değildir; zira yukarıda belirtmiş olduğumuz gibi bu kambiyo senetleri hükmün kapsamında değildir. Kanunkoyucu açıkça hükmün uygulama alanını vadesi 30.04.2021-31.05.2021 tarihleri arasında gelen kambiyo senetleriyle sınırlandırmıştır. O halde “başlamış olan icra takipleri durur” ibaresine nasıl bir anlam verilmelidir?

Kanaatimizce burada kastedilen, her ne kadar vadesi gelmeyen kambiyo senetleri hakkında icra takibi başlatılamayacaksa da[4] bir şekilde böyle bir icra takibi başlatılmışsa bu takibe devam edilmeyeceğidir.

Öte yandan, Çek K. Geçici 3. Madde’nin 5. fıkrasındaki düzenlemenin kalıcı hale dönüşmesi sebebiyle çekte vade sorununa ilişkin tartışmalar bir yana bırakılacak olursa her ne kadar kambiyo senedi olsa da diğer kambiyo senetleri bono ve poliçeden farklı olarak çekte vade yoktur. Bu sebeple 7226 sayılı Kanun’un Geçici 3. Maddesi’nin birinci fıkrasının (b) bendinin uygulama alanının çek dışındaki diğer kambiyo senetleri olan bono ve poliçeye ilişkin olması gerektiği; bu düzenlemenin çek hakkında uygulama alanın hiç bulunmadığı dahi rahatlıkla ileri sürülebilir...

Sonuç olarak konuya hangi açıdan yaklaşırsa yaklaşılsın yukarıda açıkladığımız gerekçelerle 30.04.2021 tarihinde önce karşılıksızdır işlemine tabi tutulan çekler hakkında icra takibi yapılabileceği kanaatini taşımaktayız.

Sonuç

Yukarıda her bir başlık altında varmış olduğumuz sonuçları bir kez de toplu olarak sıralamak gerekirse;

  1. Geçici 3. Maddenin 1. Fıkrasının (a) bendinin yeni hali, sadece ibraz süresinin son günü 30.04.2021-31.05.2021 tarihine isabet eden çekler açısından 30.04.2021-31.05.2021 tarihleri arasında ibraz yasağı getirmektedir. Yukarıda belirttiğimiz ikinci ve üçüncü örneklerde olduğu gibi, ibraz süresinin son günü 31.05.2021 tarihinden sonraki bir tarihte olan çekler, ibraz süresi içinde olmak şartıyla 30.04.2021-31.05.2021 tarihleri arasında muhatap bankaya ibraz edilebilecektir. Muhatap bankanın, Geçici 3. Maddenin tüm çekleri kapsayan genel bir ibraz yasağı getirdiği gerekçesiyle bu çekleri ödemeden kaçınması mümkün değildir. Aksi durumda muhatap bankanın hamile karşı hukuki sorumluluğu gündeme gelebilecektir.

  2. Tebliğ’in 2/2 maddesi normlar hiyerarşisine açıkça aykırıdır. Bu sebeple uygulanması mümkün değildir. 7226 sayılı Kanun’un Geçici 3. Maddesinde belirtilen çeklerin 30.04.2021-31.05.2021 tarihleri arasında bankaya ibraz edilmesi halinde bu çeklerin bedellerinin hesapta karşılığının bulunması halinde ödeme yapılması mümkün olmadığı gibi, hesapta kısmen veya tamamen karşılıkları yoksa bu çekler hakkında karşılıksızdır işlemi yapılamayacaktır. Hatırlatmak gerekir ki, kanun yerine kanuna aykırı Tebliğ düzenlemesini esas alarak 7226 sayılı Kanun’un Geçici 3. Maddesi kapsamındaki bir çeki 30.04.2021-31.05.2021 tarihleri arasında (bu tarihler dahil) ibraz edilmesi halinde ödeyen muhatap bankanın çekle işleyen hesap sahibinin uğramış olduğu zararı tazmin noktasında hukuki sorumluluğu gündeme gelebilecektir.

  3. 30.04.2021 tarihinden önce karşılıksızdır işlemine tabi tutulan çekler hakkında icra takibi yapılabilecektir.

Dipnotlar

  1. TTK m. 796/1: “Bir çek, düzenlendiği yerde ödenecekse on gün; düzenlendiği yerden başka bir yerde ödenecekse bir ay içinde muhataba ibraz edilmelidir.” ↩︎

  2. Tebliğde “Anılan hükmün gerekçesinde; tam kapanma ile birlikte ticari hayatta meydana gelecek yavaşlamanın tacir ve esnaf bakımından olası olumsuz etkilerini azaltabilmek ve tam kapanma dönemi içinde ödemelerini planlayabilmelerine imkân verebilmek amacıyla, tacir ve esnafın 30/4/2021 ila 31/5/2021 tarihleri arasına isabet eden kambiyo senedinden ve özellikle çek ve bonodan kaynaklanan borçları ile kamu idarelerine olan borçlarına ilişkin olarak 2021 yılı Mayıs ayı sonuna kadar yasal takip başlatılmamasının amaçlandığı ifade edilmiştir” şeklinde açıklama yer almaktadır. Buna karşın 7318 sayılı Kanun’un 7226 sayılı Kanun’un Geçici 3. Maddesinin değiştirilmesine ilişkin 15. Maddesine ilişkin düzenleme kanun teklifinde bulunmamaktadır, TBMM Genel Kurulu’ndaki görüşmeler sırasında önerge olarak sunulup kabul edilmiştir. Bu itibarla düzenlemenin gerekçesine www.tbmm.gov.tradresinden 01.05.2021 tarihi itibariyle ulaşılamamıştır. Ayrıca anılan önergeye ilişkin 28.04.2021 tarihli genel kurul tutanağı için bakınız: https://www.tbmm.gov.tr/develop/owa/Tutanak_B_SD.birlesim_baslangic?P4=23594&P5=H&page1=57&page2=57 ↩︎

  3. Çek Kanunu’nun Geçici 3 Maddesi’nin beşinci fıkrasında belirtilen 31.12.2021 tarihinden sonra (bu süresinin uzatılmaması halinde) uygulanacak olan ve şu an yürürlüğü askıda olan Çek K. m. 3/8’e göre “Üzerinde yazılı bulunan düzenleme tarihinden önce ibraz edilen çekin karşılığının Türk Ticaret Kanununun 707 nci maddesi uyarınca kısmen veya tamamen ödenmemiş olması hâlinde, bu çekle ilgili olarak hukukî takip yapılamaz. İleri düzenleme tarihli çekle ilgili olarak hukukî takip yapılabilmesi için, çekin üzerindeki düzenleme tarihine göre kanunî ibraz süresi içinde bankaya ibraz edilmesi ve karşılıksızdır işlemine tabi tutulması şarttır”. Buna göre üzerinde yazılı düzenlenme tarihinden önce bankaya ibraz edilen çek hesapta karşılığı varsa ödenecek, hesapta kısmen veya tamamen karşılığı yoksa karşılıksızdır işlemi yapılamayacaktır. Karşılıksızdır işlemi, çekin üzerindeki düzenleme tarihine göre kanunî ibraz süresi içinde bankaya ibraz edilmesi halinde yapılabilecektir. ↩︎

  4. İcra müdürü senedin vadesinin gelip gelmediğini incelemekle yükümlüdür (İİK. m. 168/1-3). Vadesi gelmeyen kambiyo senedine ilişkin takip yapılması halinde şikayet yoluna başvurulacağına ilişkin PEKCANITEZ, Hakan/ATALAY, Oğuz/SUNGURTEKİN ÖZKAN, Meral/ÖZEKES, Muhammet, İcra İflas Hukuku Ders Kitabı, İstanbul 2020 s. 269). ↩︎