Ekonomi Hukuku Açısından Yüksek Fen Kurulunun Yeni Yapısı ve Görevleri

Hayatın temel değeri olan ekonomi, hukukun da en önemli şekillendiricisidir. Ekonomi geliştikçe, hukuk da yenilenmektedir. Ekonomi hukuku^[1] açısından bakıldığında Yüksek Fen Kurulu ile ilgili yeni düzenleme dikkat çekicidir ve önemli bir çözüm arayışının açık bir göstergesidir.

Anayasa, kanunlar ve ihtiyaçlar bağlamında hukuk, yeni içerik üretimi gerçekleştirdiğinde, düzenleme alanına ilişkin normlar da değişmektedir. Yeni normun konusuna/alanına bağlı olarak etki, işleyiş yapılanma ortaya çıkmaktadır.

Ülkemizin köklü idari yapılarından/kurullarından biri olan Yüksek Fen Kurulu 1934 yılından^[2] bugüne çalışmalarına devam etmektedir. Cumhurbaşkanlığı Hükûmet Sisteminin 6771 Sayılı Kanun^[3] gereğince 09.07.2018 tarihinde yürürlüğe girmesi ile birlikte; yapısı görevleri ve çalışma esasları;

1. Cumhurbaşkanlığı Teşkilatı Hakkında Cumhurbaşkanlığı Kararnamesinde (Kararname sayısı: 1)^[4] Çevre ve Şehircilik Bakanlığı hizmet birimi olarak 121. maddede,

2. 4735 sayılı Kamu İhale Sözleşmeleri Kanununa^[5] 14.02.2020 tarihli 7221 sayılı Kanunun^[6] 30 ve 31 maddeleri ile eklenen Ek Madde 1 ve Ek Madde 2'de,

3. 12.06.2020 gün ve 31153 Nolu Resmi Gazete’de^[7] yayınlanan Çevre Ve Şehircilik Bakanlığı Yüksek Fen Kurulu Başkanlığının Çalışma Usûl ve Esasları Hakkında Yönetmelikte,

yeniden düzenlenmiştir.

Yukarıda belirtilen görevler, kamu ihale sisteminin büyüklüğü ve etki alanı itibarı ile Kamu İhale Kurumu İhale İstatistikleri^[8] bağlamında düşünüldüğünde ekonomi hukukunun önemli bir çalışma alanını tanımlar.

Hukuki açıdan önemli bir hususta Yüksek Fen Kurulunun kararları ile bir uygulama/hukuk pratiği/emsal oluşturması^[9] bağlamında kurumlar/ilgililer açısından yol/yön gösterici, güvenlik inşa edici bir fonksiyon ifa etmesidir.

Hukuk bilimi açısından; norm bilindiğinde/kullanıldığında hayat bulur, uygulanır, hukuk olur. Aksi halde ölür, hukukta olmaz. Bu nedenle, hukuk bilimi normun bilinmesi ve kullanılması ile de ilgilenir. Nasıl norm koymak hukukun görevi ise, normun bilinmesini sağlamak ve uygulamak da hukukun görevidir. Hukuk, hem toplumdan doğar hem de topluma doğar. Yeni normu bilelim/uygulayalım ki, çok yönlü fayda/zaman/emek/ekonomi kazanalım. Test edelim, eksikse tamamlayalım, aksayan yön var ise düzeltelim. Hukukun hayatın/sorunların çaresi olduğunu unutmayalım. Yüksek Fen Kuruluna ilişkin normlara da bu göz/düşünce ile bakarak anlam oluşturalım. Çünkü bu yolla/normlarla oluşacak her çözüm; ülkeye, millete, milli gelire, bütçeye, iş yaşamına, ticarete, ekonomiye açık katkıdır.

Yüksek Fen Kurulu; bir Başkan ve biri hukukçu olmak üzere on yedi üyeden oluşur ve en az üçte iki çoğunluk ile toplanır ve toplantıya katılanların çoğunluğu ile karar alır; oyların eşitliği halinde, Başkanın taraf olduğu görüş çoğunlukta sayılır. Üyeler çekimser oy kullanamaz. Karşı görüşte olanlar, görüşlerini yazılı olarak karara ekler. İmar mevzuatı ve bu mevzuatın yürütülmesinden doğan anlaşmazlıklar ile ilgili konuların, şehir plâncısı veya mimar olan üyelerden en az birinin hazır bulunacağı toplantıda görüşülmesi esastır. Kurulca müzakere edilen konular, mahiyetine göre Kurul Kararı veya Kurul Görüşü olarak karara bağlanır ve ilgili mercilere intikal ettirilir. Kararlar ve görüşler, müzakere ve oylamalara uygun, şüphe ve tereddüde mahal vermeyecek şekilde gerekçeli olarak yazılır ve imzalanır. 4982 sayılı Bilgi Edinme Hakkı Kanunu hükümleri saklı olmak üzere Kurul kararlarının Başkanlık mensupları dışındaki kişiler tarafından incelenmesi Başkanın iznine bağlıdır. Kurul karar ve görüşleri, elektronik ortamda ayrıca arşivlenir. Başkan tarafından uygun görülen kararlar ve görüşler, taraf ve yer adları belli olmayacak şekilde Bakanlığın internet ve intranet sayfalarında yayımlanabilir.

Ekonomi hukuku açısından önemli/etkin/kapsamlı konuları içeren Yüksek Fen Kurulunun görev ve yetkileri 12.06.2020 tarihinde yayınlanan Çevre Ve Şehircilik Bakanlığı Yüksek Fen Kurulu Başkanlığının Çalışma Usûl ve Esasları Hakkında Yönetmelik madde 5’te belirtilen şekilde aşağıda sıralanmıştır;

1. Kamu kurum ve kuruluşlarınca yapım ve yapım ile ilgili danışmanlık hizmet işlerine ilişkin sözleşmelerin uygulanmasında; sözleşmede bulunmayan veya fiyatı belirli olmayan işlerin fiyatının tespiti, ihale dokümanını oluşturan belgeler arasındaki uyumsuzluk, iş programı ihtilafları, fiyat farkı ödenmesi ve hesaplanması, sürenin uzatılması ve ödenek aktarılması, geçici ve kesin kabul işlemleri, gecikme halinde uygulanacak cezalar, yaptırılabilecek ilave işler ve iş eksilişlerinde sözleşme anlaşmazlıklarını ilgili idarenin talebine istinaden inceleyip karara bağlamak.

2. Çevre ve imar mevzuatının yürütülmesinden doğan anlaşmazlıkları ilgili idarelerin talebine istinaden inceleyip karara bağlamak.

3. Teknik veya fiziki yönden birbirini etkileyen plân ve yapım işleri ile ilgili olarak, kamu kurum ve kuruluşları arasında doğan anlaşmazlıkları, taraf olan idarelerin birlikte talep etmeleri halinde inceleyip karara bağlamak.

4. Yapım ve yapımla ilgili hizmet işleri ile plân ve çevre konularında kamu kurum ve kuruluşları ile yapı kooperatiflerine görüş vermek.

5. Bayındırlık ve iskân işleri ile ilgili şartname, tip sözleşme, yıllık rayiç, birim fiyat, birim fiyatlara ait analiz ve tarifleri hazırlamak ve yayımlamak.

6. Yapı, tesis ve onarım işleri ihalelerinde kullanılan müteahhitlik karneleri ve iş bitirme belgelerinin yıllara ait değerlendirme katsayılarını, mimarlık ve mühendislik hizmet bedellerinin hesabında kullanılacak yapı yaklaşık birim maliyetlerini ve proje ve kontrollük işlerinde uygulanacak fiyat artış oranlarını tespit etmek ve yayımlamak.

7. Bakanlığın görev alanı ile ilgili olarak yurt içinde ve yurt dışında meydana gelen teknik gelişmeleri izlemek, değerlendirmek ve bunlardan faydalı görülenler hakkında teklifte bulunmak.

8. Bakanlık birimleri arasında teknik konularda uygulama birliği ve koordinasyonu sağlamak.

9. Sözleşme uygulamaları ile ilgili eğitim vermek, ulusal ve uluslararası koordinasyonu sağlamak.

10. Yapım işlerinde kullanılacak yerli malzemeleri ve üreticilerini destekleyici tedbirleri almak.

11. Bakan tarafından verilen diğer görevleri yapmak.

Yukarıda 11 madde halinde sayılan konulara yönelik olarak Yüksek Fen Kuruluna yapılacak başvuru bilgisi yöntemi de, Çevre Ve Şehircilik Bakanlığı Yüksek Fen Kurulu Başkanlığının Çalışma Usûl ve Esasları Hakkında Yönetmelik madde 13 ve 14’de düzenlenmiştir, bu düzenlemeye göre;

1. Kamu kurum ve kuruluşlarınca yapım ve yapım ile ilgili danışmanlık hizmet işlerine ilişkin sözleşmelerin uygulanmasında; sözleşmede bulunmayan veya fiyatı belirli olmayan işlerin fiyatının tespiti, ihale dokümanını oluşturan belgeler arasındaki uyumsuzluk, iş programı ihtilafları, fiyat farkı ödenmesi ve hesaplanması, sürenin uzatılması ve ödenek aktarılması, geçici ve kesin kabul işlemleri, gecikme halinde uygulanacak cezalar, yaptırılabilecek ilave işler ve iş eksilişlerin ilişkin sözleşme anlaşmazlık konularına ait başvuruların, iş süreçlerine uygun olarak yapılması esastır.

2. Yüklenici itirazları sözleşmeyi düzenleyen idarelere, kesin kabul aşaması tamamlanıncaya kadar yazılı olarak yapılır. Bu itirazlar, ilgili idareler tarafından en geç otuz gün içinde Başkanlığa gönderilir.

3. İdare talep yazısına, anlaşmazlık konusu işe ait imzalanan sözleşme, ihale dokümanları, görüş sorulan konuya dair gerekçeli dayanakları belirtilen idare görüşü ve yüklenicinin beyan ve itirazları ile diğer bilgi ve belgelerin birer suretleri eklenir.

4. Sözleşmede bulunmayan veya fiyatı belirli olmayan işlerin fiyatının tespiti anlaşmazlıklarında (1), (2) ve (3) nolu bentlerde belirtilen usûl ve esaslara uyulur. Ayrıca uyuşmazlığın sebebini teşkil eden hususlar hakkında taraflarca ileri sürülen gerekçeler ile kendilerine göre olması gereken fiyatları belirtecek şekilde düzenlenmiş anlaşmazlık tutanağı, yüklenici ve idarece ayrı ayrı hazırlanmış ve idarece onaylanmamış fiyat tespit tutanakları ile bunlara ilişkin analiz belgeleri talep yazısına eklenir. Anlaşmazlık tutanağı ve fiyat tespit tutanaklarının, Yönetmelik Ek-1 ve Ek-2’de yer alan standart formlara uygun olması zorunludur. Bu bilgi ve belgeler gerektiğinde yükleniciden de istenebilir.

5. Çevre ve imar mevzuatının yürütülmesinden doğan anlaşmazlıklar ile ilgili görüş talep yazılarında, tarafların talebe ilişkin hususlar hakkındaki görüşleri, gerekçeli dayanakları ile birlikte açık olarak belirtilir ve ilgili belgeler talep yazısına eklenir.

6. Teknik veya fizikî yönden birbirini etkileyen plân ve yapım işleri ile ilgili görüş talep yazılarında, ilgili idarî tarafların talebe ilişkin hususlar hakkındaki görüşlerinin, gerekçeli dayanakları ile birlikte açık olarak belirtilmesi ve anlaşmazlığa taraf olan bütün idarelerce talepte bulunulması şarttır.

7. Plân, çevre, yapım ve yapıma dair hizmet işlerine ilişkin konular hakkında kamu kurum ve kuruluşları ile yapı kooperatiflerince görüş talep edilen hâllerde, sözleşmeye bağlı olma şartı aranmaksızın Kurulca görüş verilir. Talebin Kurulda görüşülebilmesi için; talep sahibinin talebe ilişkin hususlara dair görüşleri, gerekçeli dayanakları ile birlikte talep yazısında veya ekindeki belgelerde açık olarak belirtilir ve talep yazısına konu hakkındaki diğer belgeler de eklenir.

8. Sözleşmelerin yürütülmesi sürecinde oluşan anlaşmazlıklar, gerekli bilgi ve belgelerin eksiksiz olarak Başkanlığa intikal tarihinden itibaren 60 gün içerisinde Kurulca karara bağlanır. Kurul kararları ilgili idaresince uygulanır.

9. Yargı mercilerine intikal etmiş veya Sayıştay incelemesine konu olmuş anlaşmazlıklar hakkında idarelerce müracaatta bulunulmaz, bulunulmuş ise Kurul tarafından görüş ve karar verilmez. Başkanlığın görevleri dışında kalan konular ile ilgili başvurular işleme konulmaz.

Ayrıca hukuki gerçeklik bağlamında en önemli değinme 7221 sayılı Kanunu genel gerekçesinde^[10] yapılmış, yeni normlar ile 1934 yılında kurulan Yüksek Fen Kurulunun tecrübesinden faydalanarak uyuşmazlıkların çözümünü amaçlandığı ifade edilmiştir.

Hukukta, başvuru yollarının varlığı/çokluğu çözüm için ek garanti oluşturur. Bu yön itibarı ile de Yüksek Fen Kurulunun yeni yapısı ve görevleri ekonomi hukuk açısından ek garantilerdir. Kamu ihale sistemi içinde de mutlaka önemsenmeli/değerlendirilmelidir. Uyuşmazlık önleyicilik ve yorum tekelinin kırılması hususları da yeni görevlerin ve yapının pozitif hukuki getirileridir.

4734 ve 4735 Sayılı Kanunlar^[11] çok sayıda değişikliğe uğradığından, alt ve bağlı mevzuatta bulunduğundan hem değişimi, kanunları/alt-bağlı mevzuatı takip etmek, hem de hak ediş düzenlemek^[12] olağanüstü bir gayret/emek ve güncel hukuki/teknik bilgi gerektirmektedir. Dolayısıyla Kamu ihale mevzuatının^[13] doğru anlaşılıp/uygulanmasına da Yüksek Fen Kurulu tarafından etkin hukuka/deneyime/bilime dayalı katkı oluşturulmuş olacaktır.

Ekonomi hukuku, çoklu bir alanı içine aldığından ve çoklu etkileşim içinde bulunduğunda daima dinamik bir yapısallık içinde olup, özenli içerik üretimi ister. Yüksek Fen Kurulu yeni yapısı ve görevleri ile özenli içerik üretiminin temel kaynağı haline gelecektir.

Hukukla ilgili bilgi edinme ve bilgi üretme etkinliği baştan aşağı bilimseldir; gelişmiş bir akıl, analitik ve analojik bir mantık, gelişmiş bir adalet bilinci ve zengin bir hukuk politikası kültürü gerektirir^[14]. İzah bağlamında Yüksek Fen Kurulu incelenmiş, açıklanmıştır.

Gelecekte daha iyi yaşamak, daha az sorunla mücadele etmek, zaman/emek/para kaybetmemek, akılıcı, gerçekçi, hak ve adaletten yana, üretim/gelişim odaklı yaşamak istiyor isek hukuku/normları bilelim/anlayalım/kullanalım, eksik/yetersiz ise tamamlayalım/değiştirelim. Hukuk ve adaletle gelişelim/yaşayalım. Unutmayalım hukuk var ise gelecek var.

---

Dipnotlar

---

1. Bilgi için bkz. Çevik, K, Ekonomi Hukuku, Ankara, 1986,s.1 vd; Perçin, Ö, Ekonomi Hukuku: Hukukun Sınıflandırılmasında Paradigma Kayması, AÜHFD, Y.2010, C.59, S.2, s. 277-308 [https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/624837 ] (Erişim, 19.06.2020); Gürpınar, B, Hukuk ve Ekonominin Ortak Temelleri-‘Hukuk ve Ekonomi’ Akımı, Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, S.20, Nisan 2008, s.161-180; BAYKAL, C.M, Hukuk-Ekonomi İlişkisi ve Ekonomi Hukuku Üzerine, Ankara Barosu Dergisi, Yıl:66, Sayı: Güz 2008, s. 76-87 [http://www.ankarabarosu.org.tr/siteler/ankarabarosu/tekmakale/2008-4/7.pdf] (Erişim, 19.06.2020); Şanslı, C, Hukukun Ekonomik Analizi Çerçevesinde Kamu İhale Hukuku, Finans Politik Ekonomik Yorumlar Dergisi, Y.2016, C.53, S.612, s.51-62 [http://www.ekonomikyorumlar.com.tr/files/articles/152820006283_4.pdf] (Erişim, 19.06.2020); Sezgin, Ş, Economics of Law/Hukukun Ekonomik Analizi, BİLTÜRK Ekonomi ve İlişkili Çalışmalar Dergisi, Y.2019, C.1, S.1, s.84-111 [https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/643870 (Erişim, 19.06.2020) ↩︎

2. Bilgi için bkz. Yüksek Fen Kurulu Tarihçesi, https://yfk.csb.gov.tr/tarihce-i-9 (Erişim, 19.06.2020) ↩︎

3. 6771 sayılı Kanun, https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2017/02/20170211-1.htm (Erişim, 19.06.2020) ↩︎

4. Cumhurbaşkanlığı Teşkilatı Hakkında Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi (Kararname sayısı: 1), https://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/19.5.1.pdf (Erişim, 19.06.2020) ↩︎

5. 4735 Sayılı Kamu İhale Sözleşmeleri Kanunu, https://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.4735.pdf (Erişim, 19.06.2020) ↩︎

6. 7221 Sayılı Kanun, https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2020/02/20200220-1.htm (Erişim, 19.06.2020) ↩︎

7. 12.06.2020 gün ve 31153 Nolu Resmi Gazete, https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2020/06/20200612-2.htm (Erişim, 19.06.2020) ↩︎

8. Kamu İhale Kurumu, İhale İstatistikleri, https://www.ihale.gov.tr/ihale_istatistikleri-45-1.html (Erişim, 19.06.2020) ↩︎

9. Yüksek Fen Kurulu Uygulaması/hukuk pratiği/emsal kararları için Bkz.
   1-Yüksek Fen Kurulu Kararlar, https://yfk.csb.gov.tr/yuksek-fen-kurulu-kararlari-i-81847 (Erişim, 19.06.2020)
   2-Yüksek Fen Kurulu Karar ve Görüşler, Ankara, 2013, ÇŞB Yayını, ISBN:978-605-529-15-1 [https://webdosya.csb.gov.tr/db/yfk/icerikler/yfkkararlargorusler-2005-2013-20190307154204.pdf] (Erişim, 19.06.2020) 3-Yüksek Fen Kurulu Karar ve Görüşler, Ankara, 2015, ÇŞB Yayını, ISBN: 978-605-5294-15-1 [https://webdosya.csb.gov.tr/db/turkce/editordosya/yfk_gorus_karar_2005-2015.pdf] (Erişim, 19.06.2020) ↩︎

10. Bkz. 7221 Sayılı Kanun Genel Gerekçe, https://www2.tbmm.gov.tr/d27/2/2-2512.pdf (Erişim, 19.06.2020) ↩︎

11. Ayrıntı için Bkz. Doğanyiğit, S, Kamu İhale Kanunu ve Kamu İhale Sözleşmeleri Kanunu, Ankara, 2018, s. 83 vd. ↩︎

12. Ayrıntı için Bkz. Kemer, M, Yapım işlerinde Hakediş Düzenleme Esasları Uyuşmazlıklar ve Çözüm Yolları, Ankara, 2019, s.27 vd. ↩︎

13. Kamu İhale Mevzuatı, https://www.ihale.gov.tr/Mevzuat.aspx (Erişim, 19.06.2020) ↩︎

14. Serozan, R, Hukukta Yöntem Bilim, Journal of Yaşar University, C.8, Özel Sayı, s. 2430 [https://journal.yasar.edu.tr/wp-content/uploads/2014/01/6-Rona-SEROZAN.pdf] (Erişim, 19.06.2020) ↩︎