Hukukçular İçin Bir Dijital Platform Önerisi: Hukuki Mütalaa Sistemi
Yeni bir hukuki mesele ile karşılaşan hukukçuyu metaforik[1] olarak elindeki haritasıyla uçsuz bucaksız vadide gideceği yeri bulmaya çalışan gezgine benzetebiliriz. Farklı coğrafi oluşumlara ve bitki örtülerine sahip bu vadide, hukukçunun karşısına kimi zaman geniş patikalar kimi zaman ise sarp kayalıklar çıkar. Hedeflenen varış noktasına giden kısa yolların yanı sıra aynı noktaya ulaşan alternatif dolambaçlı yollar da vakidir. Vadide az bilinen yerlere gitmek istediğimizde ise haritalarımız bize bambaşka rotalar tarif edebilir.
Genç hukukçuların bu metaforik vadideki yön arayışları tecrübeli meslektaşlarına göre daha zorludur. Fakülteden yeni mezun olan hukukçu, yeterli teorik donanımı edinmiş olsa da hukukun farklı dallarında uygulamaya yönelik gerekli bilgilere sahip olmayabilir. Öte tarafta tecrübeli hukukçu ise uzmanlık gerektiren spesifik bir konuda, benzer uyuşmazlığı daha önce inceleyen meslektaşının bilgisine ihtiyaç duyabilir. Hukuki bilgiye sahip olmak özellikle süreli işler bakımından önem arz etmektedir. Nitekim dar vakitlerde çetrefilli hukuki meselelere çözüm aramak mesleki sorumluluklar bakımından riskleri artırmaktadır. Böylesi zor zamanlarda hukuki çözüm arayışlarının sebep olduğu sıkıntı ve stresin ne anlama geldiğini sanırım en iyi benzer duyguları daha önce yaşamış hukukçular bilir.
Yazımda yalnızca genç hukukçuların değil, hukukun farklı alanlarında uzmanlaşan kıdemli hukukçuların da istifade edeceği bir sistem önerisinde bulunmak istiyorum. Hukuk, toplumsal yaşamın getirdiği yenilikler karşısında kendisini sürekli olarak yenileyen dinamik bir disiplindir. İhtiyaçlara koşut biçimde hukukun farklı alt alanlarında yeni düzenlemeler yapılmakta yahut mevcut düzenlemelerde değişikliklere gidilmektedir. Yeni düzenlemelerin ve sık mevzuat değişikliklerinin günümüzde hukukçular için artık birer handikaba dönüştüğü söylenebilir. Bu durum hukukçular için uzmanlaşmanın önündeki engellerden biri olmanın ötesinde mesleki yaşamı zorlaştıran unsurların belki de en başında gelmektedir. Bireylere sunulan hukuk hizmetlerindeki kalitenin düşmesi yine bu olgunun bir başka doğal sonucudur.
Mesleki yaşamlarında hukukçuların hukuki bilgiye ulaşmasını kolaylaştıracak; dolayısıyla vatandaşların hukuk hizmetlerine erişiminde kaliteyi artıracak bir yazılım sisteminin kurulmasının mümkün olabileceğini düşünüyorum. Söz konusu yazılımın geliştirilmesinden elde edilecek fayda, muhtemelen maddi maliyetlerinin oldukça ötesinde olacaktır. Nitekim böylesi bir platform hukukçular arasında olması yönüyle uluslararası ölçekte de bir ilk olabilir.
Hukuki Mütalaa Sistemi, temel anlamda hukuki mütalaa (pratik bilgiler de olabilir) talep eden ve bu talebe karşılık hukuki mütalaasını sunan hukukçuları buluşturan dijital bir platforma karşılık gelmektedir. Sistemin kuruluş aşamasında, hukuki mütalaa taleplerinin hukuk dilini kullanmadaki yetkinlikleri dolayısıyla yalnızca hukukçular tarafından oluşturulması öngörülebilir. Böylelikle platformun daha sistematik bir şekilde kurulmasına imkan sağlanır.
Sisteme talep doğrultusunda hukuki mütalaa sunma yetkisinin hukukçulara verilmesi gerekir. Nitekim 1136 sayılı Avukatlık Kanununun 35. maddesinin birinci fıkrasında, “kanun işlerinde ve hukuki meselelerde mütalaa vermek” yalnızca avukatların yapabileceği işler arasında sayılmaktadır. Öte taraftan sistemin geliştirilmesi adına ve anılan maddede yapılacak düzenleme sonrasında, avukat olmasalar dahi “hukuk alanında yüksek lisans derecesine sahip hukukçuların” sisteme mütalaa sunmasının önü açılmalıdır. Böylelikle özellikle avukatlık yapmayan akademisyenlerin sisteme değerli katkılar sunması sağlanacaktır.
Hukuki Mütalaa Sistemi’nin;
- Hukukçuların karşılaştıkları hukuki sorunlara çözüm üretmede yardımcı olacağı,
- Hukukçulara ek gelir imkanı oluşturacağı,
- Mütalaa sunan hukukçuların belirli alanlarda uzmanlaşmasını teşvik edeceği,
- Meslektaşlar arası yardımlaşmayı artıracağı kanısındayım.
Mesleki dayanışmaya katkı sağlayacağı düşünülecek olursa sistemdeki mütalaalara erişim için ödenecek ücretin, Türkiye Barolar Birliği Başkanlığı tarafından yayımlanan “Avukatlık Asgari Ücret Tarifesi”nin dışında tutulması gerekir. Bu doğrultuda platform içerisinde “hukukçulara yönelik olarak sunulan” mütalaalar için Tarife’de daha düşük olmak kaydıyla ayrı bir ücret belirlenebilir. Öte taraftan alternatif bir yöntem olarak sisteme erişim yıllık abonelik ücreti ile de sağlanabilir. Abonelik ücretlerinden elde edilen gelir, mütalaa sahibi hukukçulara sundukları mütalaaların sistemdeki erişim sayılarına göre paylaştırılabilir.
Sonuç olarak Hukuki Mütalaa Sistemi, yeterli mesleki tecrübeye sahip olsalar dahi, özellikle zamanla yarışmak zorunda olan avukatların mesleklerini icra ederken ihtiyaç duydukları hukuki çözümlere hızlı ve kolay bir şekilde ulaşmalarını sağlayacaktır. Öte taraftan sistemin, hukukçular için müstakil bir pasif gelir kaynağı oluşturması muhtemeldir. Yıllar içerisinde geliştirilecek arşiviyle sistem hukukun farklı alanlarına da katkılar sunacaktır.
Sistemin avantajlarının yanı sıra olası riskleri üzerinde de düşünmek gerekmektedir. Sistemin farklı ölçeklerde hukukçuların mesleki yaşamlarına olumsuz etkileri olacaktır. Olası risklerin tamamını öngörmek mümkün olmasa da sistemin, yapay zeka yazılımları için potansiyel bir veri kaynağı olarak değerlendirilmesi muhtemeldir. Makine öğrenmesi aracılığıyla internet üzerinde üretilen içeriklerle “beslenen” yapay zeka yazılımları, kimi uzmanlara göre birtakım meslekler için tehdit oluşturmaktadır. Diğer taraftan yapay zeka araçlarının olumsuz etkilerini kabul etmekle birlikte mesleki faaliyetleri kolaylaştıracağını öngören uzmanlar da bulunmaktadır. Bu noktada fırsatlar ve riskler arasındaki dengeyi kurmak her zaman kolay olmasa da teknolojik gelişmelerin insanlık tarihinde meydana getirdiği değişimler üzerine düşünmek bizlere yol gösterici olacaktır.
Dipnotlar
Metaforu kullanırken “Yalin Kod” isimli Youtube kanalındaki ilgi çekici videodan esinlendim: “Yazılımda Başlamak ve Gelişmek”, https://www.youtube.com/watch?v=_J_71MI9Zwc, Erişim Tarihi: 04.01.2024. ↩︎
