Vergi incelemesi, vergi denetim yolları arasında en geniş ve kapsamlı denetim müessesesidir. Defter, kayıt ve belgelerin ayrıntılı bir şekilde araştırıldığı bu uygulama, mükelleflerin oldukça çekindikleri uzun bir süreci içerisinde barındırmaktadır. Bu sebeple de mükelleflerin haklarının tam anlamıyla farkında olmaları ve hukuki güvencelerinin sağlanmış olması önem arz etmektedir. Ülkemizde de vergi inceleme sürecine ilişkin mükellef haklarının tespitinin sağlanabilmesi adına Gelir İdaresi Başkanlığı ve Vergi Denetim Kurulu Başkanlığı çeşitli uygulamalar aracılığıyla mükellefleri bilgilendirmeye çalışmaktadır. Bu konuda son yıllarda, gerek Mükellef Portalı Uygulaması gerek ilgili konuda yayımlanan genelge gerekse de broşürler, bilgilendirme videoları ve sosyal medya hesapları aracılığıyla mükelleflere ilgili konuda kolaylıklar sağlanmaya çalışılmaktadır. Son yıllarda idare tarafından konunun öneminin daha da anlaşılmasıyla birlikte yeni uygulamalar üzerinde de çalışmalar devam etmektedir.
İlgili vergi kanunlarında ödevlerin yer alması mükelleflere sorumluluk yüklerken idarenin de mükelleflerin hakları konusu üzerinde sorumluluğu bulunmaktadır. Modern vergileme anlayışı açısından da baktığımızda, mükellefin uyumu sağlanamadığı sürece vergilemede etkinlik sağlanamayacaktır.
Mükelleflerin hak ve ödevleri madalyonun iki yüzü gibidir. İdare tarafından mükelleflere yüklenen ödevler kadar haklar da son yıllarda oldukça ön plana çıkıp, tartışılmaya başlanmıştır. Vergilendirmenin birçok aşamasında karşımıza çıkan haklar konusunda gelişmiş ve gelişmekte olan birçok ülke çeşitli hukuki düzenlemeler aracılığıyla konuya açıklık getirmektedir. Esas itibariyle ülkeler tarafından yapılan bu düzenlemeler, ülkemiz açısından da normatifliğe yaklaşılması bağlamında yapılacak değişikliklere ışık tutabilecektir. Ayrıca, etkin bir vergileme anlayışı ve gönüllü uyumun sağlanması mükelleflerin haklarına verilecek önemle mümkün olacaktır.
Bu konuda ayrıca Dr. Orçun Avcı'nın Türkiye’de ve Seçilmiş Ülkelerde Vergi İnceleme Sürecinde Mükelleflerin Hak ve Ödevleri adlı eserine başvurulabilir.
On İki Levha Yayıncılık
